4-1-2022: 

Om goede melkvaarzen te worden die langdurig melk van een goede kwaliteit kunnen produceren, is het belangrijk dat deze dieren vrij van mastitis aan hun eerste lactatie beginnen. Naast de uiergezondheid van de vaarzen zelf is hun infectiestatus bij het kalven ook van belang omdat ze een bron van infecties voor de andere melkgevende dieren in uw koppel kunnen zijn.

Uiergezondheid en melkproductie

Vaarzenmastitis ontstaat, net zoals mastitis bij volwassen koeien, bijna altijd doordat bacteriën weken tot zelfs maanden voor afkalven via het slotgat de uier binnendringen en een infectie veroorzaken. Dit verstoort de groei en ontwikkeling van het uierweefsel en heeft een negatieve invloed op de uiergezondheid en melkproductie tijdens de eerste maar vaak ook latere lactaties.

Het wordt onder andere beïnvloed door het type mastitisverwekker, maar ook door het tijdstip waarop de infectie tijdens de ontwikkeling van het uierweefsel ontstaat. Uit onderzoek blijkt dat uierinfecties al bij  jonge dieren vanaf acht maanden oud aanwezig kunnen zijn. 

De bacteriën die het meest bij vaarzen worden aangetoond zijn: Niet Aureus Stafylokokken (NAS of  CNS; Coagulase Negatieve Stafylokokken) gevolgd door Stafylococcus aureus en Streptococcus uberis. Vervroegde afvoer en productieverlies zijn de grootste kostenposten. Gemiddeld komt dit per aanwezige vaars neer op 31 euro, de kosten verschillen van 0 tot 220 euro per aanwezige vaars.

Tips om vaarzenmastitis te voorkomen

• Voorkom melkzuigen of speenzuigen tussen vaarskalveren onderling. Speenzuigen kan leiden tot speenbeschadigingen waardoor bacteriën de speen en daarna het uier makkelijker kunnen infecteren. Denk hierbij ook aan het voeren van celgetal af mastitismelk waar bacteriën in zitten.
• Beperk stuwing op de uier voor afkalven door beperkt (maximaal 12 procent) ruw eiwit te voeren. Verlaag daarmee het risico op uieroedeem en melklekken.
• Dip of spray de vaarzen die al door de melkput komen. ‘Schone’ spenen helpen nieuwe infecties voorkomen.
• Zorg voor voldoende mineralen en vitamine E. Controleer met een (gepoold) bloedmonster een aantal vaarzen en voer zo nodig bij met bolussen.
• Melk vaarzen die voor afkalven al melk lekken. Voorkom dat door de druk op de spenen het slotgat open blijft en bacteriën naar binnen kunnen.

• Zorg voor voldoende vreet- en ligplaatsen bij de melkkoeien. Vaarzen zijn de laagste in rang en komen snel in de knel. Ook voldoende vrije ruimte op de robot is in die zin noodzakelijk.
• Maak bij voorkomende gevallen gebruik van bacteriologisch onderzoek inclusief gevoeligheidsbepaling om de oorzaak te achterhalen en behandeling succesvol te maken. Als de oorzaak bekend is kan ook een plan van aanpak specifiek ingezet.

Wanneer is vaarzenmastitis een probleem?

Als meer dan 15 procent van de vaarzen kalft met één of meerdere kwartieren met klinische mastitis, dan is sprake van een bedrijfsprobleem. Laat bacteriologisch onderzoek uitvoeren om de veroorzaker te achterhalen. Neem daarnaast van een vijftal vaarzen circa twee weken voor het kalven bloedmonsters voor de bepaling van vitamine E en seleen. Dit geeft een beeld van de weerstand van de vaarzen. 

Ook als meer dan 15 procent van de vaarzen in de eerste maand (> 10 dagen in lactatie) een celgetal van > 150.000 cellen/ml heeft, is sprake van een subklinisch bedrijfsprobleem. De uitslag van bacteriologisch onderzoek waarbij onderscheid gemaakt wordt tussen minor en major pathogenen en koegebonden- en omgevingskiemen geeft inzicht welke aanpak het meest succesvol zal zijn.