Parasieten, zoals vliegen, knutten en andere insecten, schurft en teken veroorzaken de nodige onrust en groeivertraging. Daarnaast vergroten ze de kans op infecties (bijvoorbeeld mastitis) bij het (weidende) vee. Met eenvoudige maatregelen is overlast door insecten te voorkomen. Schimmel is een zoönose en geeft schade aan de huid.
Direct naar:
De belangrijkste uitwendige parasieten bij rundvee
Luizen
Vooral kalveren en pinken kunnen last hebben van luizen. Er zijn bijtende en bloedzuigende luizen. Ze veroorzaken vooral jeuk, groeivertraging en huidbeschadiging, wat nadelig is voor het welzijn. De bloedzuigende luizen veroorzaken soms bloedarmoede.
Schurftmijt
Schurft komt op veel melkvee- en zoogkoeienbedrijven voor. Er zijn drie verschillende soorten schurftmijten. De ernst van de verschijnselen en de plaats waar de schurft op de huid voorkomt, zijn per mijt verschillend. Met onderzoek van huidmonsters (afkrabsel) kan worden aangetoond welke schurftmijt er in het spel is.
De drie soorten schurftmijten:
- Psoroptes-schurft veroorzaakt met name op schoft en rug ronde en ovale plekken met korsten van huid/haar en ingedroogd (barnsteenkleurig) vocht. Het geeft kale plekken en een verdikte huid. De plekken bloeden snel. De huidaantasting gaat vaak ten koste van de groei. Het Belgische Witblauwe ras is gevoeliger voor deze infectie dan andere rundveerassen.
- Chorioptes-schurft geeft ronde plekken op staart, in de koekoeksgaten en op de (ophangbanden van de) uier. De schurftplekken geven veel jeuk. Er kan speenbeschadiging ontstaan waardoor de kans op mastitis toeneemt.
- Sarcoptes-schurft geeft vooral schurftplekken op de kop.
Huidschimmel (trichophytie)
Huidschimmel wordt ook wel ringschurft genoemd. Runderen met huidschimmel hebben ringvormige plekken, vooral op de kop (rond ogen) in de hals en soms over de gehele romp. Jongvee wordt hierdoor het meest getroffen. Dieren bouwen na een infectie weerstand op tegen huidschimmel. Huidschimmel-infecties kunnen hardnekkig zijn en enkele maanden op het bedrijf heersen. Het kost veel moeite om er vanaf te komen. Huidschimmel is een zoönose. Door contact met besmette dieren kunnen ook mensen besmet raken. Dit geeft plekken op de huid met een heftig rode rand en gaat gepaard met jeuk.
Runderhorzel
De runderhorzel ziet er uit als een harige bij. Hij maakt een typisch zoemend geluid, angstaanjagend voor het vee. In de zomer legt het insect eieren op de haren van het rund. Daaruit komen larven die zich door de huid naar binnen boren. In de periode januari-juni veroorzaken deze larven de typische onderhuidse bulten op de rug van het rund. De volwassen horzels veroorzaken een blinde paniek bij runderen. Indien men goed oplet tijdens die paniek kan men een volwassen horzel ontdekken. Nederland is in principe vrij van runderhorzels.
Vliegen
In ons land kennen we verschillende soorten buitenvliegen, waarvan de zomerwrangvlieg (Hydrotea irritans) wellicht de meest beruchte is. Ook de kleine steekvlieg (Haemotobia irritans) veroorzaakt veel overlast. Vliegen zijn erg hinderlijk voor mens en dier en veroorzaken onrust en steekwonden, die ontstoken kunnen raken. Vliegen kunnen ook infecties overbrengen, denk bijvoorbeeld aan Moraxella bovis (pink eye) of wrang.
Knutten
Knutten (Culicoides) zijn belangrijke verspreiders van onder andere het blauwtong- of Schmallenbergvirus. Een knut leeft twee tot drie weken, bij koel weer een maand. Wereldwijd bestaan er honderden soorten knutten.
Teken
De meest voorkomende teek in Nederland is Ixodes ricinus. De levenscyclus van deze teek neemt tussen de 2 en 3 jaar in beslag, waarbij in totaal maar circa drie weken op drie verschillende gastheren wordt geparasiteerd. Teken zijn meestal aktief van ongeveer maart tot oktober.
De meeste teken op runderen zijn te verwachten in het vroege voorjaar en in de nazomer, vooral in weiden begrensd door houtwallen of bosjes en natuurlijk in natuurgebieden. Voorkeursplaatsen voor teken zijn de huid van kop (oorschelpen), hals, kossum en dun behaarde plekken zoals oksels, liezen, uier en perineum.
Schade door parasieten
Vliegen, dazen en runderhorzels
Schade door deze vliegende insecten uit zich met name in groeivertraging en verminderde productie als gevolg van onrust. Daarnaast kunnen vliegen ziekten overbrengen. Een door horzellarven aangetaste huid daalt aanzienlijk in waarde. De knut zorgt vooral voor schade vanwege het overbrengen van de besmettelijke virusziektes Bluetongue of Schmallenberg. Bluetongue kan ernstige ziekteverschijnselen en zelfs sterfte veroorzaken. Bluetongue is een aangifteplichtige ziekte. Een uitbraak heeft consequenties voor de handel en het vervoer van herkauwers in het betreffende gebied.
Teken
Teken kunnen ook dierziekten (o.a. Anaplasma, Babesia) overbrengen die voor schade kunnen zorgen. In sommige gevallen leiden deze tot sterfte.
Schurft
Schurft geeft jeuk, onrust en een beschadigde huid wat leidt tot groeivertraging en/of vermagering.
Terug naar het begin van dit artikel
Van de meeste parasieten is de aanwezigheid met het blote oog (zoals bij luizen, teken) waar te nemen of vertelt de (locatie van) de aantasting van de huid voldoende (vrijwel altijd het geval bij ringschurft). Aanvullende diagnostiek kan bestaan uit een huidafkrabsel (bijv. bij schurfmijt) of incidenteel uit een huidbiopt.
De meeste parasieten gedijen het best onder vochtige en natte omstandigheden. De huisvesting, hygiëne, de omgeving en de tijd van het jaar hebben daarom veel invloed op het al dan niet voorkomen van parasieten. Schurftmijt en huidschimmel komen het hele jaar door voor, echter vooral in de herfst/stalperiode. Aankoop van besmette dieren is een belangrijke oorzaak van insleep van schurftmijten of huidschimmel naar het bedrijf.
Schurftmijt
Besmetting vindt meestal plaats door contact met besmette dieren. Aankoop van een besmet rund kan de infectie op het bedrijf brengen.
Huidschimmel
De huidschimmel kan op het bedrijf komen door aankoop van vee. Als het probleem de kop op steekt, is de omgeving (o.a. voerhekken) vaak hardnekkig besmet. Een rund dat een huidschimmelinfectie doormaakt heeft daarna langdurig (waarschijnlijk levenslang) weerstand tegen de infectie.
Vliegen
Vliegen komen vooral voor in perioden met warm en vochtig weer. De aanwezigheid van vliegen hangt daarnaast sterk af van de grondsoort, de begroeiing en de aanwezigheid van open water. De meeste vliegen leggen hun eieren in mest en voedselresten. Een goede hygiëne draagt bij tot het terugbrengen van het aantal vliegen. Dazen komen vooral voor in kustgebieden.
Teken
De meeste teken op runderen zijn te verwachten in het vroege voorjaar en in de nazomer. Teken komen vooral voor in weiden die worden begrensd door houtwallen, bosjes en in natuurgebieden.
Terug naar het begin van dit artikel
Gerichte preventie en bestrijding voorkomt schade door parasieten.
Schurftmijt
Scheren bij opstallen verkleint het risico van schurftmijt en huidschimmel. Schurftmijt is goed te behandelen met speciale middelen.
Behandeling:
- Scheer de dieren voor behandeling.
- Als niet duidelijk is om welk type schurftmijt het gaat, laat dan het type schurftmijt identificeren door middel van afkrabsel. Alleen dan is een gerichte aanpak mogelijk.
- Selecteer samen met de dierenarts een geschikt middel en overleg over de aanpak.
- Ontsmet ook de omgeving en gebruiksvoorwerpen, tenzij er sprake is van drie weken leegstand en de voorwerpen drie weken niet in contact zijn geweest met runderen. Informatie over toegelaten desinfectiemiddelen vindt u op de website van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (CTGB).
Runderhorzel
Nederland is sinds 1980 vrij van de runderhorzel. Zo nu en dan worden er bulten gezien bij geïmporteerd vee en op bedrijven in de grensstreek met België en Duitsland. Ziet u de runderhorzel, meld dit dan aan GD zodat snel maatregelen kunnen worden genomen om verspreiding te voorkomen. De bestrijding van de runderhorzel richt zich op het doden van de migrerende larven.
Vliegen
Met insecticide oorflappen en opgietmiddelen wordt de overlast sterk beperkt. Overleg met je dierenarts en volg de adviezen op de bijsluiter.
Teken
Hebben uw runderen veel last van teken of ziet u teken en worden er ook koeien ziek, schakel dan altijd de dierenarts in. Verschillende door teken overgedragen infecties kunnen aangetoond worden via bloedonderzoek. Voor vragen over preventieve behandeling of medicatie kunt u het beste contact opnemen met uw dierenarts.
Terug naar het begin van dit artikel