PED (Porcine Epidemische Diarree) is een virusziekte bij varkens die diarree veroorzaakt door beschadiging van het slijmvlies van de dunne darm.
Hetzelfde klinische beeld kan optreden bij infectie door het verwante TGE-virus (Transmissible Gastro-Enteritis); ook dan treedt diarree op door aantasting van het dunne-darmslijmvlies. TGE en PED behoren tot dezelfde familie virussen (coronavirussen). PED en TGE virussen besmetten alleen varkens en vormen geen gevaar voor de mens of andere diersoorten.
Het belangrijkste verschijnsel van PED is overvloedige diarree. Daarnaast zal PED vooral gepaard gaan met sterfte (30% tot 100%) bij zuigende biggen tot een leeftijd van 14 dagen omdat die biggen sterk uitdrogen door de diarree. Maar PED kan ook braken en diarree veroorzaken bij zeugen en vleesvarkens. TGE- en PED-virussen zijn zeer besmettelijk en worden gemakkelijk verspreid via varkens, mest, varkenstransportmiddelen, mensen en ongedierte.
Direct naar:
Prevalentie
PED werd voor het eerst in 1971 gemeld vanuit Engeland en heeft zich daarna over Europa verspreid als een epidemie met duidelijke diarreeklachten, vooral bij vleesvarkens. Echter, na immuniteitsopbouw in de varkenspopulatie als geheel, is het als ernstig klinisch probleem verdwenen. In Nederland speelde dit eind jaren ’80. Begin jaren ’90 kwam PED als ernstig klinisch probleem niet meer voor.
Ook TGE kwam begin jaren '80 van de vorige eeuw golfsgewijs (epidemisch) voor en veroorzaakte grote verliezen onder voornamelijk zuigende biggen. Maar ook TGE is daarna niet meer waargenomen in de Nederland, mede door de kruisbescherming door een ander coronavirus dat waarschijnlijk op alle varkensbedrijven in Nederland voorkomt (het PRCV-virus; porcine respiratoir coronavirus). In Azië is PED een algemeen voorkomende ziekte sinds 1982, recent worden daar grote uitbraken gemeld. In China is sinds 2010 een toename in uitbraken gezien, die wordt toegeschreven aan nieuwe virusstammen. In mei 2013 werd PED aangetroffen in de VS. Sindsdien heeft het vele bedrijven geinfecteerd en heeft het zich verspreid over Canada en Latijns Amerika. In Europa is PED met regelmaat aangetroffen in Italië. In mei 2014 werd PED aangetroffen in een vleesvarkensbedrijf in Duitsland en daarnaast op nog twee andere bedrijven. In november 2014 is het virus voor het eerst sinds lange tijd ook weer in Nederland aangetroffen. In 2015 zijn er circa 50 PED-besmettingen door GD vastgesteld. In al deze gevallen ging het om de milde variant van PED. De milde varient van PED brengt minder uitval met zich mee dan de meer virulente stammen in de VS en Canada. Deze milde variant kan echter wel op individuele bedrijven tot aanzienlijke schade lijden.
Verspreiding van het virus
Het PED-virus wordt vooral verspreid door verplaatsing van varkens en via mest.
Terug naar het begin van dit artikel
Vleesvarkensbedrijven:
- Vleesvarkensbedrijven kunnen weer PED-vrij worden zonder volledig leegdraaien; zeer strikte biosecurity is een vereiste.
- Verspreiding binnen een bedrijf is te stoppen met zeer strikte biosecurity. Gebeurt dit niet, dan is binnen enkele dagen het hele bedrijf besmet.
- Goede reiniging en ontsmetting en vervolgens opleg van schone biggen kan in een besmette stal zonder dat de schone biggen ook besmet raken, mits de hygiëne optimaal is.
- Er is niet of nauwelijks sprake van uitval van vleesvarkens.
- Schadelijke gevolgen van een PED-infectie worden sterk beïnvloed door bijkomende factoren zoals de kwaliteit van het klimaat en de ziektestatus van biggen bij opleg.
Vermeerderingsbedrijven:
- Verspreiding binnen een vermeerderingsbedrijf is veel lastiger te voorkomen dan binnen een vleesvarkensbedrijf omdat verplaatsing van dieren noodzakelijk is en het contact met individuele dieren intensiever is.
- Het blijkt mogelijk om een vermeerderingsbedrijf weer PED-virusonverdacht te krijgen.
- De schade is groter dan op vleesvarkensbedrijven.
- De jonge dieren zijn gevoeliger dan oudere dieren.
- Na het spenen kunnen onbesmette biggen alsnog besmet raken en virus gaan uitscheiden.
- Zeugen die in de kraamstal PED hadden, kunnen normaal berig worden en daarna een normale toom biggen werpen in de volgende ronde, mits zij niet te veel conditie verloren hebben.
- Het aanvoerbeleid van de opfokgelten moet ook geregeld worden om te voorkomen dat er een instroom is van vatbare dieren.
In geval van ernstige diarree en braken kunnen bij sectie de typische beschadigingen van het darmslijmvlies worden bevestigd. Virusonderzoek door middel van PCR in mestmonsters en sectiemateriaal is mogelijk, zowel voor PED als voor PDCoV. Bij een verdenking is het zinvol om zo snel mogelijk zekerheid te krijgen. GD heeft een speciale
PCR-test beschikbaar om mest te onderzoeken. Overleg hierover met uw dierenarts.
Daarnaast biedt de GD de mogelijkheid om bloedmonsters te laten onderzoeken op de aanwezigheid van afweerstoffen tegen PED. Overleg vooraf met uw dierenarts en/of de Veekijker Varken van de GD (0900-7100000).
Terug naar het begin van dit artikel
PED is op 14 november 2014 vastgesteld in Nederland. In de eerste helft van 2015 zijn ongeveer vijftig infecties op bedrijven door middel van mestonderzoek vastgesteld. Sinds oktober kwamen hier weer nieuwe besmettingen bij, houd voor de actuele stand van zaken het nieuws op onze website in de gaten.
Onderzoek naar hoe de diverse bedrijven geïnfecteerd zijn geraakt wijst uit dat diverse infectieroutes mogelijk zijn. Een belangrijke bron van infectie voor vleesvarkensbedrijven zijn varkenstransportwagens. Maar diverse andere infectieroutes zijn gezien waarbij in dit herfstseizoen ook de mestbewerking is toegevoegd aan de risicofactoren voor besmetting. Zoals de ervaringen nu zijn, lijkt het er op dat alle erfbetreders en contacten de bron van infectie kunnen zijn. Het lijkt er ook op dat de protocollen voor alle erfcontacten effectief zijn.
Terug naar het begin van dit artikel
Er is geen specifieke behandeling mogelijk aangezien het virusinfecties betreft. Het geven van extra water zo mogelijk met extra electrolyten kan uitdrogen van varkens, als gevolg van diarree, gedeeltelijk voorkomen. Er zijn in Nederland geen effectieve vaccins beschikbaar tegen PED.
Belangrijk tijdens een uitbraak is dat de hygiëne tot het uiterste wordt opgevoerd om circulatie van het virus op het bedrijf te doorbreken. Zie voor de adviezen hiervoor onder het kopje preventie.
De vaccins die beschikbaar zijn in Zuidoost-Azië beschermen onvoldoende tegen de Chinese PED-stammen, die verwant zijn aan het virus dat in mei 2013 in de VS is gevonden. Het virus uit de VS is genetisch voor 99,4% gelijk aan het virus dat in 2010 in China tot uitval van meer dan een miljoen varkens heeft geleid (bron: ProMed). In de VS zijn twee vaccins tegen PED toegelaten door de FDA voor toepassing bij varkens (Harris vaccines en Zoetis). De effectiviteit is echter nog onbekend. Volgens zeggen zou het bij gebruik in zeugen vlak voor het werpen de uitval onder de zuigende biggen verminderen.
Terug naar het begin van dit artikel
De GD kan u helpen met actuele informatie over de ziekte PED, het virus dat deze ziekte veroorzaakt en de mogelijkheden die u heeft om preventieve maatregelen te nemen tegen het binnenslepen van deze en andere infecties.
GD heeft de Checklist PED-preventie ontwikkeld waarmee u kunt controleren of u de benodigde hygiënemaatregelen op uw bedrijf toepast.
Bij een verdenking is het zinvol om zo snel mogelijk zekerheid te krijgen. GD heeft een speciale PCR-test beschikbaar om mest te onderzoeken.
Daarnaast biedt de GD de mogelijkheid om sectie te laten doen op dieren die u of uw dierenarts verdenkt van deze of andere infecties.
Terug naar het begin van dit artikel
Checklist voor varkenshouders
‘Voorkomen is beter dan genezen’ geldt zeker voor PED. Het vergt een gezamenlijke inspanning van alle erfbetreders om de verspreiding van PED te voorkomen. Als varkenshouder kunt u zelf veel doen door continu alert te zijn als het om reiniging en ontsmetting gaat, en door de hygiënemaatregelen in acht te nemen. GD heeft de Checklist PED-preventie ontwikkeld waarmee u kunt controleren of u de benodigde hygiënemaatregelen op uw bedrijf toepast. Daarnaast zijn voor alle vertegenwoordigers uit de varkenssector hygïeneprotocollen beschikbaar.
Adviezen om PED-besmetting te voorkomen
Onderstaande adviezen zijn gebaseerd op de feiten dat PED-virus vooral verspreid wordt via het verplaatsen van varkens, contact met besmette mest en besmette varkenstransportvoertuigen. Daarnaast blijkt uit analyse van de epidemie in de VS dat verzamelplaatsen en slachthuizen een risico vormen en dat voer opgeslagen in de open lucht (mogelijk) besmet kan raken door vogels (met name spreeuwen worden genoemd). Hoewel er onduidelijkheid is over de rol van bloedplasma bij de verspreiding, heeft nader onderzoek van het Canadese geval uitgewezen dat niet deze grondstof onveilig was, maar dat deze door nabesmetting positief was geworden.
Preventie:
De diverse vertegenwoordigers uit de sector varkenshouderij zijn het er over eens dat alles op alles gezet moet worden om te proberen het PED-virus buiten Nederland te houden of in ieder geval verspreiding zo veel mogelijk te beperken. Hiervoor hebben alle sectorvertegenwoordigers hygiëneprotocollen opgesteld voor hun deel van de sector. Deze protocollen vindt u hieronder, ze zijn ook te vinden op de websites van de diverse ketenpartijen. Deze protocollen kunnen als gevolg van voortschrijdend inzicht aangepast worden. Wij adviseren u daarom om regelmatig te controleren of u nog het meest recente protocol tot uw beschikking heeft door hier op de website te kijken. Namens alle sectorvertegenwoordigers vragen wij u dringend deze protocollen na te leven om gezamenlijk te voorkomen dat dit virus vaste voet in de Nederlandse varkenshouderij krijgt.
Om verspreiding van besmettelijke ziekten zoals PED en Klassieke en Afrikaanse Varkenspest te voorkomen, is het van groot belang dat varkenstransportauto’s na een transport grondig gereinigd en ontsmet worden. Slachterijen zijn een punt waar veel transport samenkomt en waar goede Reiniging & Ontsmetting (R&O) dus cruciaal is. Daarom dienen slachterijen te voldoen aan de eisen die de NVWA heeft opgesteld voor de R&O van varkenstransportauto’s. De inrichting van de wasplaats en uitvoering van de R&O worden ook gecontroleerd door de NVWA. Klik hier voor het volledige NVWA-protocol voor wasplaatsen voor varkenstransportauto’s
Terug naar het begin van dit artikel