Vitamine E en betacaroteen zijn belangrijke vitaminen voor onder meer groei, weerstand, vruchtbaarheid en uiergezondheid. Om de weerstand te optimaliseren en gezondheidsproblemen te voorkomen, is het belangrijk inzicht te krijgen in hoeveel vitamines de koeien via het rantsoen opnemen. 
Het bloedonderzoek Pakket Vitaminen (serum of heparineplasma) geeft inzicht in de actuele opname van vitamine E- en betacaroteengehalte van één rund of een groep dieren. Het onderzoek kan individueel of gepoold worden uitgevoerd. 

Welke informatie geeft het Pakket Vitaminen? 

Vaak is de behoefte om de vitaminevoorziening bij een specifieke risicogroep te onderzoeken. Van vitamine E weten we dat opname van de vitamine vanuit het voer van grote invloed is op het vitamine E-gehalte in bloed. Met name in de periode rondom het afkalven kunnen verschillen in voeropname tussen koeien effect hebben op de vitamine E-concentraties in het bloed. Indien er gepoold onderzoek wordt uitgevoerd, is het daarom van belang inzicht te hebben van variatie in voeropname.

Vitamine E

Vitamine E helpt om het lichaam te beschermen tegen zogenaamde ‘oxidatieve stress’. Dit kan ontstaan wanneer schadelijke stoffen (vrije radicalen), die vrijkomen bij stofwisselingsprocessen of infecties, onvoldoende worden geneutraliseerd en opgeruimd. Vitamine E is onder meer essentieel voor het goed functioneren van witte bloedcellen, die het lichaam verdedigen tegen infecties met ziekteverwekkers. Een vitamine E-tekort wordt daarom vaak in verband gebracht met een verminderde weerstand bij koeien, waardoor de kans op een infectie zoals uierontsteking toeneemt. In de periode rondom het afkalven daalt de concentratie van Vitamine E in het bloed door een vermindering van de voeropname, maar ook door veranderingen in de stofwisseling en door de biestproductie. Het vitamine E-gehalte in plasma of serum geeft informatie over de vitamine E-voorziening van de dieren. 

Betacaroteen

Betacaroteen dat met het rantsoen wordt opgenomen, wordt in het lichaam gedeeltelijk omgezet in vitamine A. Deze vitamine is belangrijk voor de groei en ontwikkeling, de vruchtbaarheid, het gezichtsvermogen en een goede werking van het afweersysteem. Betacaroteen is ook op zichzelf (als antioxidant) van belang voor de vruchtbaarheid en de weerstand. Het betacaroteengehalte in plasma of serum geeft informatie over de betacaroteenvoorziening van de dieren.

Voor welke dieren is onderzoek naar de vitaminevoorziening interessant?

Het bloedonderzoek Pakket Vitaminen kan worden ingezet voor verschillende diergroepen. Klachten als gevolg van een onvoldoende vitaminevoorziening per diergroep:

• Pinken in de leeftijd van 12 tot 15 maanden (inseminatieleeftijd)
  Klachten die voor kunnen komen zijn: verminderde weerstand en vruchtbaarheidsproblemen, zoals slecht tochtig en/of drachtig worden.
• Hoogdrachtige vaarzen en droogstaande koeien
  Klachten die voor kunnen komen zijn: meer zwak- of doodgeboorten, dieren die aan de nageboorte blijven staan, baarmoederontsteking of mastitis kort na afkalven. Bij slappe kalveren is vooral de rol van selenium primair van belang maar kan vitamine E een ondersteunende rol spelen in het opvangen van een eventueel seleniumtekort. 
• Verse koeien
  Klachten die voor kunnen komen zijn: veel mastitis, dieren die aan de nageboorte blijven staan, acute baarmoederontsteking en vruchtbaarheidsproblemen zoals slecht tochtig en/of drachtig worden.

Individueel of gepoold onderzoek

Monsters worden vanuit kosten overweging regelmatig gepoold, maar individueel onderzoek geeft een meer betrouwbaar inzicht, omdat het gemeten gehalte vitamine E in bloed sterk gerelateerd is aan de voeropname (vooral voor afkalven) en die is regelmatig wisselend in de groep. Indien er gepoold onderzoek wordt uitgevoerd, is het van belang inzicht te hebben van variatie in voeropname, bijvoorbeeld door het vitaminen onderzoek te combineren met de Droogstandscheck. Is de variatie in voeropname namelijk groot, dan is het risico dat de uitslag van het gepoold onderzoek sterk afwijkt van de waarde van het laagst gemeten monster. In dat geval kunnen tekorten aan vitamine E nog steeds spelen bij individuele dieren.

Bijsturen nodig?

De uitslag geeft informatie over de voorziening en geeft daarmee een afspiegeling van de opname uit het rantsoen. In de toelichting op de uitslag wordt aangegeven hoe je de uitslag van vitamine E en betacaroteen kunt interpreteren. Bepaal samen met de voeradviseur en/of dierenarts of de voorziening aansluit bij de behoefte of dat bijsturen in de vitaminegift nodig is.

Natuurlijke daling na afkalven

Bij koeien tussen twee weken voor en vier weken na afkalven treedt een natuurlijke daling op in het vitamine E-gehalte van het bloed. Deze daling is het gevolg van de lagere voeropname, veranderingen in de stofwisseling en de biestproductie. Hierdoor neemt bij een onvoldoende vitamine E-voorziening in de droogstand de kans op problemen na het afkalven toe. Vanwege deze natuurlijke daling wordt er voor de interpretatie van de vitamine E uitslag onderscheid gemaakt tussen koeien in de periode van 2 weken vόόr tot 4 weken na afkalven en de overige groep koeien. 

Een goede vitamine D-voorziening is belangrijk voor de gezondheid en weerstand. Koeien hebben vitamine D nodig voor de botstofwisseling en voor het regelen van de calcium- en fosfaathuishouding van het lichaam. Ook is vitamine D belangrijk voor een goede werking van het afweersysteem (weerstand). Jonge dieren hebben bovendien vitamine D nodig voor een goede groei en ontwikkeling.

Voer en zonlicht

Vitamine D kan via het rantsoen worden opgenomen of in de huid worden aangemaakt onder invloed van zonlicht. Dieren die binnen worden gehouden, zijn voor hun vitamine D-voorziening afhankelijk van supplementatie via het rantsoen..  

Bij GD is het mogelijk bloedmonsters van rundvee laten onderzoeken op vitamine D, om meer inzicht te krijgen in de vitamine D-voorziening van de koppel. 
Het advies is om minimaal drie tot vijf dieren van een productiegroep te bemonsteren voor een goede indicatie van de vitamine D-voorziening van een koppel. In de serummonsters wordt vervolgens in ons laboratorium de concentratie 25-hydroxyvitamine D bepaald. Bij de uitslag ontvang je een toelichting, om de vitamine D-resultaten te kunnen interpreteren.