Coccidiose is een darmaandoening bij jongvee die wordt veroorzaakt door de parasiet Eimeria. Deze parasiet kan diarree veroorzaken bij (jonge) kalveren en voor groeivertraging zorgen. Dit heeft gevolgen voor de gezondheid van het kalf en kan van invloed zijn op de rest van zijn leven. Het streven is om te voorkomen dat jonge, gevoelige dieren een zware besmetting oplopen. Indien dat toch gebeurt is het zaak om snel de juiste diagnose te stellen, om zo op tijd te kunnen behandelen.
Coccidiose wordt onderverdeeld in twee vormen: coccidiose van de einddarm (‘klassieke’ coccidiose) en coccidiose van de dunne darm (weidecoccidiose). We bespreken hier alleen de klassieke coccidiose.
Direct naar:
Elk bedrijf kan te maken krijgen met problemen door coccidiose, maar het is soms lastig om aan het kalf te zien of dit het geval is. Symptomen laten zich vaak zien in de leeftijd van circa één tot drie maanden, maar ook op oudere leeftijd kan het optreden.
Bij klinische coccidiose heeft het kalf diarree, perst het vaak op de mest en in een deel van de gevallen zit er slijm of bloed in de mest. Het kalf heeft niet de kleur en glans die passen bij een gezond kalf. Daarnaast kunnen sufheid, verlies van eetlust, verminderde groei, gewichtsverlies en uitdroging optreden. In heel ernstige gevallen kunnen kalveren zelfs sterven.
Niet alle kalveren met coccidiose krijgen diarree. Sommige geïnfecteerde dieren blijven alleen achter in groei en in gewicht. Dan is coccidiose subklinisch. Ideaal is dat dieren een lichte infectie doormaken zonder groeivertraging en daarbij een natuurlijke weerstand opbouwen.
Zowel klinische als subklinische coccidiose resulteert in een verminderde dagelijkse groei van respectievelijk 41 en ongeveer 12 procent ten opzichte van gezonde kalveren.
Kalveren kunnen door coccidiose maar liefst twee maanden later op het gewenste inseminatiegewicht komen. Hierdoor kunnen de kosten van een coccidiose-besmetting oplopen tot wel 180 euro per kalf (uitgaande van 3 euro per dag aan opfokkosten en de misgelopen inkomsten van de toekomstige melkproductie).
Terug naar het begin van dit artikel
Een kalf met diarree behandelt u natuurlijk zo snel mogelijk. Het is dan wel belangrijk om te weten wat de oorzaak is. Alleen dan kunt u, in overleg met uw dierenarts, gericht behandelen en ook gericht preventieve maatregelen nemen. Daarmee vergroot u de kans dat de behandeling ook aanslaat.
Coccidiose kan worden vastgesteld via mestonderzoek. Geadviseerd wordt om in overleg met uw dierenarts van vijf kalveren een vers mestmonster in te sturen voor gepoold onderzoek op coccidiën en giardia (deze worden standaard samen onderzocht). Behalve de pathogene (ziekmakende) types van coccidiose bestaan er ook meerdere niet-schadelijke types. Deze komen veelvuldig voor in de darmen van kalveren
Diagnostiek bij coccidiose
Sinds kort combineren we voor coccidiose het kwantitatieve en het kwalitatieve onderzoek. U krijgt niet alleen een semi-kwantitatieve uitslag (geen, weinig of (zeer) veel oöcysten), maar ook een verdeling van de verschillende Eimeria-types in het mestmonster (pathogeen en niet-pathogeen). Hiermee kunt u beter inschatten of dit een verklaring is voor de klachten waarvoor u het mestmonster nam. Dit onderzoek kan individueel (12082) of gepoold (12083) worden aangevraagd. Voor gepoold mestonderzoek levert u de monsters individueel aan, de lab-medewerkers van GD voegen ze samen tot een poolmonster. Wilt u meerdere poolmonsters laten onderzoeken, verpak de individuele monsters die u wilt poolen dan samen in een zakje.
Andere oorzaken van diarree
Behalve door coccidiose kan kalverdiarree ook veroorzaakt worden door: cryptosporidiën, E. Coli, rota- of coronavirus en giardia. Rotavirus en coronavirus komen meestal voor in de eerste levensweken, E. Coli K99 vaak gedurende de eerste levensdagen. Giardia komt met name voor bij kalveren in de leeftijd van drie weken tot vier maanden. Giardia wordt in combinatie met coccidiën en alleen kwantitatief onderzocht (aangetoond/niet aangetoond).
Ook salmonella en BVD kunnen diarree bij kalveren veroorzaken. Daarnaast kunnen fouten rondom de verstrekking van kalvermelk of te grote voerovergangen leiden tot diarree. Bij weidend jongvee kunnen onder meer maagdarmworminfecties of een erg eiwitrijke weide ook de oorzaak zijn van diarree.
Terug naar het begin van dit artikel
Als de uitslag van het mestonderzoek uitwijst dat er sprake is van grote hoeveelheden (pathogene) coccidien, kan een vroegtijdige behandeling met een anti-coccidiosemiddel ervoor zorgen dat de gevolgen beperkt blijven. Bespreek een behandeling altijd met uw dierenarts. Als de ziekte lang blijft sluimeren kan er ernstige en mogelijk blijvende darmschade ontstaan. Zet de kalveren indien mogelijk na behandeling apart. Controleer veertien dagen na behandeling of de behandeling effectief is geweest of dat er mogelijk nog iets anders speelt dat de diarree veroorzaakt.
Tips om problemen met coccidiose-diarree op uw bedrijf zoveel mogelijk te voorkomen:
- Zorg voor schoon water en voer. Geef elk kalf een eigen emmer of reinig na elke melkbeurt de emmers met water van minimaal 65°C. Voorkom dat kalveren in groepshokken het voer in het hok kunnen trekken.
- Reinig de eenlingboxen en groepshokken grondig na gebruik, laat ze opdrogen en minimaal een week leeg staan voor de volgende kalveren erin gaan. Kies eventueel voor extra reiniging met een stoomcleaner of gebruik na de reiniging een desinfectiemiddel.
- Kalveren die goed doorvoed zijn, gedijen beter en hebben een kleinere kans op infecties. Belangrijk hierbij zijn de biestgift, het verstrekken van voldoende (kunst-)melk en het tijdig beginnen met bijvoeren met krachtvoer en water. De melkvoeding moet goed klaargemaakt zijn en op de juiste temperatuur. Ook een goede mineralenvoorziening is bij kalveren al van belang voor de gezondheid.
- Coccidiose ontstaat meestal rond het moment van spenen. Voorkom overbezetting in de hokken. Hiermee vermindert u ernstige stress voor het kalf.
- Is coccidiose een hardnekkig probleem op uw bedrijf? Dan is het raadzaam om jaarlijks schoon te spuiten met een stoomcleaner of te behandelen met een anti-coccidiosemiddel. Hiermee doodt u de parasiet en voorkomt u dat de kalveren vanuit de omgeving zwaar geïnfecteerd raken.
- Zorg dat dieren geen met mest besmeurd ruwvoer vreten, bijvoorbeeld doordat ze hooi in het hok trekken. Gebruik een hooiruif met een soort opvangbak eronder, of verstrek gehakseld ruwvoer in een bak.
- Werk, voor zover haalbaar, met een all-in all-out systeem.
- Huisvest verschillende leeftijdsgroepen bij voorkeur apart.
Terug naar het begin van dit artikel