Zwoegerziekte is een door een lentivirus veroorzaakte persisterende infectie. Zwoegerziekte gaat gepaard met een langzaam voortschrijdende vermagering waarbij in de regel verschijnselen van long- en uierproblemen voorkomen, maar ook gewrichts- en hersenverschijnselen en uiteindelijk vaak sterfte.
Direct naar:
Er worden een aantal verschillende uitingsvormen onderscheiden:
Longvorm
Verschijnselen van de longvorm zijn: niet mee kunnen komen (achterblijven) bij verplaatsen, toegenomen ademhalingsfrequentie, in rust een bemoeilijkte ademhaling met een verlengde uitademing en sterfte. Bij pathologisch onderzoek zijn de longen te zwaar (soms meer dan één kg), te groot en slecht samengevallen.
Uiervorm
Verschijnselen van de uiervorm zijn langzaam toenemende verharding van uierweefsel en een verminderde melkproductie, vaak resulterend in suboptimale groei van lammeren.
Hersenvorm
Het eerste dat opvalt bij deze vorm is het zo nu en dan aan één kant achter overkoot gaan, daarna een langzaam toenemende verlamming vanuit de achterhand, uiteindelijk totale verlamming en sterfte. De dieren blijven alert tot ze doodgaan.
Gewrichtsvorm
Verschijnsel van de gewrichtsvorm is een langzaam verergerende ontsteking van verschillende gewrichten. Vooral de voorknieën zijn aangedaan. Het is niet bekend in hoeverre deze vorm in ons land van betekenis is. Of alle geïnfecteerde dieren uiteindelijk ziekteverschijnselen gaan vertonen is niet duidelijk. Mogelijk treden bij deze langzaam verlopende virusinfectie de zwoegerziekteverschijnselen bij een gedeelte van de dieren pas zo laat op, dat deze dieren al van ouderdom zijn gestorven.
Oorzaak van zwoegerziekte
Zwoegerziekte is een persisterende virusinfectie bij schapen. De IJslandse benaming is maedi (ademnood). De hersenvorm van zwoegerziekte staat ook in ons land bekend met de IJslandse naam visna (verdorren). Het veroorzakende virus wordt meestal het maedi-visna-virus (MVV) genoemd. Dit virus is zeer nauw verwant aan het virus dat de veroorzaker is van caprine arthritis encephalitis (CAE) bij geiten. Na een infectie blijft het virus lange tijd latent in het dier aanwezig. Het duurt in de regel maanden tot soms jaren voordat een geïnfecteerd schaap of lam antistoffen tegen het zwoegerziektevirus aanmaakt. Ziekteverschijnselen worden nog weer later gezien.
Terug naar het begin van dit artikel
De waarschijnlijkheidsdiagnose wordt gesteld op de klinische verschijnselen. Door middel van melk- en bloedonderzoek op het voorkomen van afweerstoffen kan een infectie worden aangetoond (klik hier voor het inzendformulier). Door middel van pathologisch onderzoek van gestorven dieren kan de diagnose worden bevestigd (klik hier voor het inzendformulier).
Via gerichte managementmaatregelen kan besmetting met en verspreiding van zwoegerziekte worden tegengegaan. Sommige maatregelen beperken niet alleen het risico van zwoegerziekte maar ook van andere dierziekten.
Bedrijfsvoering
Uit onderzoek is gebleken dat de belangrijkste oorzaak van een besmetting van een koppel schapen het gevolg is van contact met niet zwoegerziekte-gecertificeerde schapen. Vaak betreft dit het in- en uitbreken van dieren. Het virus kan echter ook, zonder dat er sprake is van direct diercontact, over korte afstand via de uitademingslucht van besmette schapen worden overgedragen op andere schapen. Let er dus op dat de afrastering goed in orde is en zorg ervoor dat de afstand tot andere koppels schapen en geiten altijd minimaal 3 meter bedraagt.
Het zwoegerziektevirus bij het schaap en het CAE-virus bij de geit zijn zeer nauw aan elkaar verwant. Dat betekent dat schapen ook geïnfecteerd kunnen worden door geiten en vice versa.
Aanvoer dieren
GD heeft een programma voor schapen waarmee bedrijven zwoegerziekte-gecertificeerd kunnen worden. Voer dus alleen zwoegerziekte-gecertificeerde schapen aan en als u geiten aanvoert let erop dat deze CAE-gecertificeerd zijn. Aangezien de dieren besmet kunnen worden tijdens transport is het daarnaast van groot belang dat schapen en uiteraard ook geiten worden vervoerd in een vooraf goed gereinigde en gedesinfecteerde (aanhang)wagen.
Denk er ook aan dat bij aankoop maar bij het huren van een dekram dat deze afkomstig is van een zwoegerziekte gecertificeerd bedrijf en in tussentijd niet in contact geweest is met niet zwoegerziekte-gecertificeerde schapen.
Melk/biest
Overdracht van het zwoegerziektevirus via melk/biest is een belangrijke infectieroute. Het voeren van biest van niet zwoegerziekte gecertificeerde schapen kan er dus de oorzaak van zijn dat het zwoegerziekte-virus wordt geïntroduceerd op een bedrijf. Voer dus alleen biest van schapen van het eigen bedrijf of van een zwoegerziekte gecertificeerd bedrijf.
Keuringen
Het tijdelijk bijeenbrengen van schapen bijvoorbeeld voor keuringen vormt een risico met betrekking tot het in contact komen met schapen die zwoegerziekte besmet zijn. Vergewis u er tevoren van dat als u met zwoegerziekte gecertificeerde schapen naar een keuring gaat dat deze keuring alleen toegankelijk is voor door GD erkende zwoegerziekte gecertificeerde schapen. Als er tevens geiten toegelaten worden moeten deze CAE-gecertificeerd zijn.
De mens
De mens kan zelf door contact met besmette dieren en vervolgens een vrij koppel te bezoeken, dit koppel infecteren. Het kan heel goed mogelijk zijn dat schapen besmet zijn zonder dat het duidelijk zichtbaar is. Dus hygiëne telt, altijd!!
Terug naar het begin van dit artikel
Een behandeling tegen zwoegerziekte is niet mogelijk. Zwoegerziekte is een progressieve ongeneeslijke ziekte. De meeste geïnfecteerde dieren ontwikkelen op termijn klinische verschijnselen. Dieren met klinische verschijnselen sterven in de regel binnen een paar maanden. Preventie in de vorm van vaccineren is niet mogelijk.
Er kan op een aantal manieren met zwoegerziekte worden omgegaan:
Niets doen
Koppels waarin zwoegerziekte niet wordt aangepakt zullen worden geconfronteerd met de nadelige gevolgen van een besmetting. Afhankelijk van de omstandigheden zullen de klinische verschijnselen meer of minder ernstig zijn.
Afvoer besmette dieren/koppel
Indien de diagnose bevestigd is, kunt u als schapenhouder verschillende beslissingen nemen. U kunt kiezen voor:
- De afvoer van besmette schapen na bloedonderzoek van het gehele koppel. Dit onderzoek zal in het algemeen meerdere keren uitgevoerd moeten worden om alle besmette dieren op te sporen. Deze aanpak levert niet altijd het gewenste resultaat op, aangezien positieve schapen altijd later dan gewenst worden opgespoord en de infectie zich hierdoor kan blijven verspreiden.
- Moederloze opfok. Alle aan te houden lammeren dienen direct (!) na de geboorte bij hun moeder te worden weggehaald en vervolgens zonder enig indirect of direct contact moederloos te worden opgefokt, zonder dat zij biest of melk krijgen van niet-zwoegerziekte gecertificeerde ooien. Deze aanpak vereist veel inzet van de houder. Hij/zij zal zich bewust moeten zijn van de risico’s en hiernaar handelen.
- De afvoer van het gehele koppel en deze vervangen door een zwoegerziekte-gecertificeerde koppel schapen. Dit is verreweg de eenvoudigste manier om als bedrijf zwoegerziekte-gecertificeerd te worden.
Zwoegerziekte is nauw verwand aan Caprine Arthritis Encephalitis (CAE). Bovendien kunnen schapen met CAE besmet worden en geiten met zwoegerziekte. Indien er ook geiten gehouden worden, is het raadzaam deze dieren te laten onderzoeken op CAE. Besmette dieren dient dienen afgevoerd te worden om besmetting van de schapen te voorkomen.
Zwoegerziekte Tankmelk Check
Om een eerste goede indruk te krijgen van het voorkomen van zwoegerziekte op uw bedrijf kunt u gebruik maken van de Zwoegerziekte Tankmelk Check. Tijdig inzicht en gerichte acties leiden tot het terugdringen van de schade. Tankmelkonderzoek wijst uit of uw schapen mogelijk besmet zijn met het virus. Naar aanleiding van uw uitslag kunt u contact opnemen met uw dierenarts of met de GD deskundigen.
Zwoegerziekte Certificering
GD heeft een programma ontwikkeld waarmee koppels schapen zwoegerziekte gecertificeerd kunnen worden. Vrijwel alle schapenfokbedrijven zijn inmiddels zwoegerziektevrij gecertificeerd.
Lees meer.Voor vragen of een afspraak over de aanpak van zwoegerziekte op uw bedrijf kunt de GD bereiken via 088 20 25 500.