Luchtwegproblemen zijn samen met diarree de belangrijkste ziekteproblemen bij de jongste kalveren (tot 6 maanden). In de luchtwegen zijn natuurlijke afweermechanismen aanwezig om binnendringers zoals bacteriën en virussen te elimineren. Wanneer dit niet goed werkt, zoals bij een verlaagde weerstand en/of als grotere aantallen kiemen de luchtwegen binnendringen, kunnen kalveren een longontsteking krijgen. Een gerichte aanpak is noodzakelijk. Dit begint met het opsporen van de ziekteverwekker. Ook is het belangrijk om te kijken naar het stalklimaat en de huisvesting van de kalveren.
Direct naar:
Oorzaken van luchtwegproblemen bij kalveren
Bij luchtwegproblemen kunnen meerdere factoren een rol spelen:
- één of meerdere kiemen (infectieuze oorzaak);
- een verminderde weerstand van het kalf;
- suboptimale omgevingsfactoren (klimaat/huisvesting).
Als er sprake is van een infectieuze oorzaak, dan kunnen bacteriën, virussen en/of parasieten (longwormen) een rol spelen.
Bacteriën
Belangrijke bacteriële veroorzakers van longproblemen zijn Pasteurella multocida, Mannheimia haemolytica en Mycoplasma bovis. Een aantal bacteriesoorten kan aanwezig zijn in de neusholte van een gezond kalf, maar toeslaan op het moment dat een of meer verzwakkende factoren aanwezig zijn (zoals een verminderde weerstand en/of suboptimale omgevingsfactoren). In sommige gevallen kunnen ook salmonellabacteriën longproblemen veroorzaken.
Virussen
Bij kalveren is het pinkengriep- of RS-virus een belangrijke oorzaak van een longontsteking. Andere virussen die een rol kunnen spelen bij luchtweginfecties zijn parainfluenza type 3 (PI-3) en BVD. De infectieziekte IBR kan ook problemen geven bij kalveren, maar dit treedt niet zo vaak op.
Parasieten (longwormen)
Kalveren met weidegang kunnen een longworminfectie krijgen. De verschijnselen hierbij kunnen variëren van milde verschijnselen met hoesten en een versnelde ademhaling tot hevige benauwdheid, vermagering en zelfs sterfte. In het begin van het ziekteproces treedt hoesten vooral op na plotselinge inspanning. De symptomen kunnen verergerd worden na infecties met bijvoorbeeld een van de eerdergenoemde bacteriën. Regelmatig is er sprake van een primaire virale infectie, gevolgd door een infectie met één of meer bacteriën. Een structurele aanpak is nodig om luchtwegproblemen bij kalveren het hoofd te bieden. Dit begint met het stellen van de (waarschijnlijkheids)diagnose.
Terug naar het begin van dit artikel
Kalveren met luchtwegproblemen kunnen een of meer van de volgende verschijnselen vertonen: sloom, snotneuzen, hoesten, versnelde ademhaling, (hoge) koorts en verminderde groei. Dit kan resulteren in groeivertraging, een hoger sterftepercentage, een verhoogd antibioticumgebruik en een lagere toekomstige melkproductie. Het is dus van belang om tijdig grip te krijgen op luchtwegproblemen, zeker ook omdat de problemen een chronisch karakter kunnen krijgen en dan nog moeilijker te bestrijden zijn.
De diagnostiek bij het kalf bestaat uit meerdere onderdelen:
Longspoelingen
Door middel van een longspoeling kan vroegtijdig worden vastgesteld óf en welke bacteriën en / of virussen een rol spelen bij een luchtweginfectie. Het zo vroeg mogelijk vaststellen van de bacteriële oorzaak is nodig voor een adequate behandeling. Longspoelingen worden door de dierenarts bij acuut zieke dieren uitgevoerd. Belangrijk bij het uitvoeren van longspoelingen is dat de onderzochte dieren nog niet met een antibioticum zijn behandeld. Per koppel is een steekproef van drie kalveren voldoende. GD onderzoekt de spoelvloeistof onder andere op mannheimia, pasteurella en mycoplasma. Als er één of meer bacteriën worden gekweekt, kan van deze bacteriën een antibioticumgevoeligheidsbepaling worden uitgevoerd. De uitslag van een antibioticumgevoeligheidsbepaling vertelt voor welk antibiotica de betreffende bacterie (on)gevoelig is en helpt zo om de zieke kalveren gericht en effectief te behandelen. Naast bovengenoemde bacteriologische onderzoeken kan virologisch onderzoek worden aangevraagd, waarbij de monsters gepoold worden onderzocht op drie virussen: pinkengriep, parainfluenza type 3 en coronavirus. De benodigde materialen voor het uitvoeren van een longspoeling kunt u vinden in de GD Webshop. Klik hier voor een filmpje van een longspoeling en een toelichting op de uitslag.
Sectie
Tijdens sectieonderzoek worden de luchtwegen eerst macroscopisch en vervolgens ook met een microscoop beoordeeld. Op basis van de macroscopische bevindingen wordt vervolgonderzoek uitgevoerd. Algemeen bacteriologisch onderzoek is daar vaak een onderdeel van. Indien er aanwijzingen voor zijn, wordt ook virologisch onderzoek uitgevoerd op pinkengriep en/of IBR. Als er bacteriën worden gekweekt, wordt vervolgens ook nagegaan voor welke antibiotica de betreffende kiem (on)gevoelig is. De GD Ophaaldienst sectiemateriaal kan dieren voor pathologisch onderzoek ophalen vanaf de boerderij. Stuur bij voorkeur een kalf in dat snel na de eerste verschijnselen gestorven is.
Neusswab
Door middel van een neusswab bij kalveren kan ook een indicatie gekregen worden of bacteriën en/of virussen een rol spelen bij een luchtweginfectie. De monsters kunnen op dezelfde wijze worden ingezonden en onderzocht als bij longspoelselmonsters, waarbij het onderzoek van longspoelsels wel de voorkeur heeft boven neusswabs. Indien gekozen wordt voor neusswabs, is het noodzakelijk dat de monstername plaatsvindt met ESwabs met vloeibaar medium. U kunt de ESwab bestellen in de GD Webshop.
Bloedonderzoek
Bij bloedonderzoek naar aanleiding van luchtwegklachten wordt meestal twee keer bloed afgenomen, namelijk op het moment van de uitbraak en drie weken later. Op die manier kan worden nagegaan of er een duidelijke stijging is opgetreden in de hoeveelheid antistoffen tegen bepaalde kiemen (o.a. PI3, pinkengriepvirus, mycoplasma en salmonella).
Biestopnamecheck
Ter preventie van onder ander luchtwegaandoeningen bij de jongste kalveren is het belangrijk dat kalveren meteen na de geboorte voldoende biest met een voldoende concentratie antistoffen hebben opgenomen. Immers, in die periode heeft het kalf zelf nog een onvoldoende ontwikkeld afweersysteem. De opname van beschermende antistoffen (IgG) uit biest kan worden gemeten met de Biestopnamecheck.
Terug naar het begin van dit artikel
De aanpak van luchtwegproblemen, inclusief preventie, bestaat uit een aantal componenten en kan per bedrijf verschillend zijn. Advies is om samen met de eigen dierenarts een plan van aanpak te maken. Het vaststellen van de oorzaak van de luchtwegproblemen is nodig voor een adequate behandeling en het eventueel aanpassen van de behandelstrategie in het bedrijfsbehandelplan (BBP). Ook in het kader van preventie is diagnostiek belangrijk.
Klimaat
Het stalklimaat is een belangrijke factor bij het wel of niet ontstaan van luchtweginfecties. Bij een slecht stalklimaat leidt een infectie sneller tot ziekte en wordt een vlot herstel belemmerd. Lees hier meer over stalklimaat voor jongvee.
Vaccinatie
Afhankelijk van de oorzaak/oorzaken van de luchtwegaandoening, kan vaccinatie een belangrijke bijdrage leveren in het voorkomen van luchtwegaandoeningen. Vaccinatie tegen pinkengriep is een veel toegepaste vaccinatie. Er zijn verschillende vaccins op de markt. Overleg met uw dierenarts of vaccinatie op uw bedrijf zinvol is.
Terug naar het begin van dit artikel