Toxoplasma gondii is een wereldwijd voorkomend protozo. In de cyclus neemt de kat een belangrijke plaats in. De aandoening kan bij veel diersoorten voorkomen. Runderen lijken relatief ongevoelig te zijn. Wanneer schapen en geiten tijdens de dracht voor het eerst in aanraking komen met deze parasiet, kan abortus/vroeggeboorte en geboorte van dode lammeren optreden.
Toxoplasmose is een zoönose die niet eenvoudig van mens op mens kan overgaan. De aandoening is voor de meeste mensen niet gevaarlijk. Jonge kinderen, oudere mensen, zwangere vrouwen en immuundeficiënte personen lopen wel een risico. NB Een toegenomen aantal abortusgevallen bij kleine herkauwers is meldingsplichtig (www.NVWA.nl)
Direct naar:
De kiem
Toxoplasmose wordt veroorzaakt door Toxoplasma gondii.
Gevoelige diersoorten
Carnivoren en omnivoren, waaronder de mens, kunnen besmet raken door het eten van rauw of onvoldoende verhitte weefsels afkomstig van dieren die besmet zijn met toxoplasma weefselcysten of, incidenteel, tachyzoïeten bevatten. Zowel herbivoren als carnivoren kunnen infectieuze oöcysten met voedsel of water opnemen. T gondii kan de placenta passeren; dit is aangetoond bij sommige soorten, met name bij schapen, geiten, mensen en kleine knaagdieren. Overdracht via bloedtransfusie of getransplanteerde organen is mogelijk maar zeldzaam. Alle dieren die in contact komen met faeces van katachtigen kunnen als tussengastheer weefselcysten ontwikkelen en dienen als reservoir.
Leden van de familie van katachtigen (Felidae), waaronder huiskatten, zijn de definitieve of eindgastheer. Bij dieren komen infecties het vaakst voor bij katten, schapen, geiten en varkens.
Volksgezondheid
Toxoplasmose is wereldwijd een van de meest voorkomende zoönosen. In Nederland wordt toxoplamose bij de mens beschouwd als een van de schadelijkste zoönosen. Deze schade wordt uitgedrukt in DALY’s: disability adjusted life years. Omdat de schade in Nederland veelal bij het ongeboren kind plaatsvindt in de vorm van oog- of hersenschade, is de impact van een besmetting heel groot. Besmetting van het ongeboren kind treedt op indien de moeder voor de zwangerschap nog geen afweer heeft opgebouwd tegen toxoplasma en tijdens de zwangerschap in contact komt met deze parasiet.
Kijk hier voor meer informatie over zoönosen.
Terug naar het begin van dit artikel
Kleine herkauwers kunnen na een infectie metToxoplasma gondii verwerpen. Bevestiging vindt plaats door pathologisch onderzoek van verworpen vruchten met bijbehorende nageboorten. Daarbij worden typische veranderingen aan de nageboorten waargenomen.
Pathologie
Bij pathologisch onderzoek van verworpen vrucht(en) en nageboorten, kunnen op de cotelydonen van de nageboorte kleine witte necrosehaardjes worden gezien. Bij microscopisch onderzoek van de hersenen van de verworpen vrucht kunnen weefselcysten worden aangetoond. Met behulp van een specifieke kleuring of een PCR (polymerase chain reaction; test waarmee DNA van Toxoplasma gondii kan worden aangetoond) kan de diagnose worden bevestigd.
Isolatie van de kiem
Het is mogelijk de parasiet te kweken met behulp van muisinoculatie of weefselkweek.
Serologie
Bij een humane verdenking op toxoplasmose volstaat meestal serologisch onderzoek, dat wil zeggen: het aantonen van IgG-, IgM- en IgA-antistoffen in het bloed. Ook bij dieren wordt soms gebruikgemaakt van een ELISA test. Door middel van onderzoek van twee opeenvolgende bloedmonsters met een tussentijd van enkele weken, kan de aandoening worden vastgesteld.
Naast onderzoek van bloedmonsters is het humaan ook mogelijk om DNA van de parasiet aan te tonen. De PCR kan toxoplasma-DNA aantonen in vruchtwater, placenta, weefselbiopten, liquor, oogvocht en bloed.
De preventie bij de mens richt zich vooral op een zorgvuldige bereiding van voedsel. Vlees dient voldoende lang verhit te worden, daarnaast moeten groenten goed worden gewassen. Handen dienen tijdens de bereiding van voedsel regelmatig gewassen te worden, maar zeker na het bereiden van rauw vlees. Zwangere vrouwen dienen bij het werken in de tuin en het verschonen van de kattenbak handschoenen te dragen of, nog beter, deze activiteiten helemaal niet uit te voeren. Katten kunnen het best commerciële voeders of goed gekookt voedsel krijgen. Zwangere vrouwen wordt afgeraden om te assisteren bij het verlossen van dieren. Preventie bij dieren richt zich voornamelijk op het weren van jonge katten, vooral waar zij in contact kunnen komen met voer of drinkwater van andere dieren. Voor weidende dieren is dit onmogelijk.
Terug naar het begin van dit artikel
Vaccin
Er bestaat een vaccin (Ovilis Toxovax®, Intervet) tegen toxoplasmose bij kleine herkauwers. Dit vaccin is niet altijd goed leverbaar.
Er wordt gewerkt aan een vaccin voor katten.
Er is ook een vaccin beschikbaar voor humane toepassing. In Italië en Japan krijgen vrouwen die zwanger willen worden en nog serologisch negatief zijn, het advies om zich te laten vaccineren.
Antibiotica
Toxoplasma gondii is niet gevoelig voor antibiotica.
Overige maatregelen
Niet van toepassing.