Blaasjesziekte of Swine Vesicular Disease (SVD) is een virusziekte die veroorzaakt wordt door het SVD-virus. SVD behoort tot de aangifteplichtige ziekten. De ziekte komt alleen voor bij varkens en komt normaliter niet voor in Nederland. Als de ziekte uitbreekt, leidt dit tot grote economische en emotionele schade, onder meer als gevolg van het stopzetten van de export van dieren en dierproducten.
Direct naar:
Verschijnselen
SVD wordt gekenmerkt door blaarvorming aan de kroonranden, op de huid en in mindere mate op de neus, tong en lippen (bij vijf tot tien procent van de zieke varkens). De eerste blaren worden meestal gezien aan de buitenste kroonrand op de overgang naar de klauwbal. De tussenklauwspleet is meestal niet aangetast, maar de bijklauwtjes doen meestal wel mee. Het hoorn van de klauwbal wordt ondermijnd. Een totale ontschoening treedt niet op.
De blaren aan de kroonrand breken snel door, waarna korstvorming of ondiepe zweren ontstaan. Langs de ribwand, poten en buik kunnen talrijke blaasjes tot ontwikkeling komen. Deze kunnen samenvloeien tot een wit beslag van enkele centimeters groot, waarop zich later een korst vormt. Bij zogende zeugen kunnen blaartjes op de uier en spenen worden geconstateerd. De blaren op de neus (twee tot drie centimeter groot) worden vooral aan de rand van de wroetschijf gezien. Speekselen wordt niet waargenomen en de voeropname is meestal niet of nauwelijks verminderd.
Varkens hebben een verhoogde gevoeligheid van de klauwen, kunnen een stijve gang vertonen en kreupel zijn. Kreupelheid is echter niet algemeen. Sommige varkens hebben koorts. Na een incubatietijd van drie tot zeven dagen (maximaal veertien dagen) worden de symptomen zichtbaar. De ziekte verspreidt zich langzaam door het koppel. In aangetaste koppels kan het percentage besmette varkens oplopen tot 90 procent. Sterfte is te verwaarlozen. Vanaf twee tot drie weken na het begin van de verschijnselen treedt herstel op.
Vooral doordat de ziekteverschijnselen van SVD een grote overeenkomst hebben met Mond- en Klauwzeer (MKZ) is directe actie bij een verdenking nodig. MKZ is immers een ziekte die zich snel verspreidt en grote schade kan toebrengen aan bedrijven. Het onderscheid tussen SVD en MKZ is dat SVD zich vooral op hokniveau afspeelt, terwijl MKZ zich snel zal verspreiden over het bedrijf. MKZ verloopt bovendien heftiger: meer dieren die klinisch ziek zijn, een hogere sterfte (tot 100% onder de zogende biggen), er is duidelijker sprake van kreupelheid en er is meer kans op ontschoening van klauwen.
Oorzaak
SVD wordt veroorzaakt door een virus, een zogenaamd RNA-virus. Er zijn verschillende SVD-stammen bekend. Deze stammen variëren in kwaadaardigheid. Hierdoor kan de ziekte ongemerkt voorbijgaan of gepaard gaan met milde of ernstige klinische verschijnselen. De opname van het SVD-virus vindt vooral plaats via de huid en, in mindere mate, via de mond- en keelholte (mest, swill). Het meeste virus wordt gedurende de eerste week na besmetting geproduceerd. Virusuitscheiding vindt plaats via mest, speeksel en neusslijm. Meestal duurt de uitscheiding niet langer dan vier weken. Het SVD-virus is zeer stabiel bij normale temperaturen en omstandigheden en overleeft zeer lang in gekoelde omstandigheden.
Besmettingsroute
De ziekte komt geregeld voor in Italië. Vanuit dit land kan het virus via invoer van levende dieren, via vleesproducten en vooral via besmette veewagens (mest) ons land binnenkomen. Binnen een bedrijf verspreidt het virus zich traag van hok naar hok. Verspreiding van het virus tussen bedrijven vindt meestal plaats door aanvoer van besmette varkens. Deze varkens kunnen afkomstig zijn van besmette bedrijven of ze zijn besmet tijdens het transport (onvoldoende gereinigde transportmiddelen, waarin besmette varkens zijn vervoerd). Ook kan besmetting optreden door het voeren van keukenafval (swill) dat SVD-virus bevat. N.B. het voeren van swill is in Nederland verboden. De mens kan de ziekte verspreiden via vuile handen, besmette kleding en vooral via besmet schoeisel (mest). In theorie kunnen ook andere dieren dan varkens het virus verspreiden. SVD is een contactziekte en wordt nauwelijks via de lucht verspreid.
Schade
Indien blaasjesziekte op een bedrijf uitbreekt, verliest (een deel van) Nederland zijn SVD-vrije status. Dit leidt meestal tot grote belemmeringen voor de handel en levert meestal direct exportproblemen op. Dit gaat in het algemeen gepaard met slechte varkens(vlees)prijzen. De overheid heeft de mogelijkheid om de productie van nieuwe biggen te verbieden (het zogenaamde fokverbod).
Gevolgen voor de mens
Het risico dat mensen ziek worden als gevolg van een infectie met het SVD-virus is zeer gering. Onder laboratoriumpersoneel zijn enkele infecties met het SVD-virus vastgesteld.
Terug naar het begin van dit artikel
De diagnose wordt gesteld door het aantonen van het virus of door het aantonen van afweerstoffen tegen het virus in het bloed. Hiervoor is een aantal testen beschikbaar, onder andere bij GD.
Geconstateerde klinische verschijnselen van SVD moeten worden gemeld bij de NVWA (centraal meldpunt 045-5463188). Na melding wordt het verdachte bedrijf bezocht door een specialistenteam, bestaande uit een dierenarts van de NVWA, een dierenarts van GD en de eigen dierenarts. Tijdens het bezoek wordt materiaal verzameld (bloed, eventueel blaar(wand)materiaal en/of kadavers).
Terug naar het begin van dit artikel
Bedrijfsvoering
Normaal gesproken komt SVD niet voor in ons land. Daarom speelt de bedrijfsvoering in normale situaties geen rol als risicofactor.
Aanvoer dieren
Aangevoerde besmette dieren kunnen de besmetting hebben opgelopen op het bedrijf van herkomst of tijdens het transport. Besmette varkens kunnen het virus overbrengen naar andere bedrijven. De afgelopen tien jaar zijn in ons land enkele uitbraken geweest na contacten van veewagens met Italië. Een goede controle op veewagens afkomstig uit Italië blijft noodzakelijk.
Dierlijke producten
Het virus kan worden overgebracht via dierproducten. SVD-virus kan namelijk langdurig overleven in vlees en vleesproducten. Deze producten vormen derhalve een risico indien ze aan varkens worden gevoerd (in ons land is dit verboden). Het virus kan langdurig overleven in mest. Slecht gereinigde veetransportwagens die varkens hebben vervoerd in Italië, vormen een groot risico.
Mensen
Overdracht via mensen is ook mogelijk. Tijdens een uitbraak van SVD dient het aantal bezoekers zoveel mogelijk te worden beperkt. Noodzakelijke bezoekers dienen strenge hygiënemaatregelen te nemen.
Terug naar het begin van dit artikel
De aanpak van uitbraken van SVD is in handen van de NVWA. Klinische verschijnselen van SVD moeten gemeld worden NVWA bij het centraal meldpunt (045-5463188).
GD heeft een ondersteunende rol bij de voorlichting, bewaking en bestrijding van SVD, en ondersteunt de varkenshouders met het uitvoeren van bloedonderzoek.
Het monitoren op SVD is sinds 1 januari 2014 niet meer verplicht voor exportcertificering door de NVWA. Dit onderzoek is niet meer verplicht vanuit de Europese Unie (EU). Sinds 1 januari 2020 is het onderzoek op SVD ook niet meer opgenomen in de voorwaarden van beide IKB-organisaties in Nederland. Varkenshouders kunnen zich wel aanmelden om bloedmonsters op SVD te laten onderzoeken via GD.
Deelname specialistenteam
Indien er bij de NVWA verdenkingen zijn gemeld van het optreden van SVD, maakt een dierenarts van GD deel uit van het specialistenteam. Dit team bestaat uit een dierenarts van de NVWA, een dierenarts van GD en de eigen dierenarts. Dit team bezoekt het bedrijf, onderzoekt de aanwezige dieren.
Terug naar het begin van dit artikel