|
Wil Landman is pluimveedierenarts en deskundige op het gebied van de ziekte van Marek. Hij houdt u op de hoogte van de meest recente ontwikkelingen.
Heeft u vragen?
Neem contact op |
De ziekte van Marek is een tumorziekte en wordt veroorzaakt door een herpesvirus, het Marek Disease Virus (MDV). Marekse ziekte is een van de meest voorkomende aandoeningen bij pluimvee. Het virus is alom aanwezig en zeer resistent tegen omgevingsinvloeden. Naast aviaire leucose is Marekse ziekte de belangrijkste besmettelijke tumorziekte bij de kip. Beide aandoeningen waren aanvankelijk niet van elkaar te onderscheiden, maar sinds de ontdekking van het herpesvirus dat de ziekte van Marek veroorzaakt, is het onderscheid mogelijk. De ziekte van Marek kent diverse verschijningsvormen, waarvan de belangrijkste zijn: de neurale vorm (ook wel de klassieke vorm genoemd), viscerale vorm (acute vorm) en de oog vorm (oculaire vorm).
Verschijnselen
De ziekte wordt kenmerkt door tumorvorming in diverse organen zoals lever, milt, nieren, longen, hart, geslachtsorganen, spieren en huid (acute vorm). Soms wordt de iris aangetast (oculaire vorm). De neurale vorm (klassieke vorm) is het gevolg van aantasting van diverse zenuwen. Viscerale of acute Marekse ziekte wordt gekenmerkt door plotselinge hoge uitval zonder specifieke ziekte verschijnselen. De ziekte openbaart zich meestal tussen de 10 en 13 weken leeftijd, maar kan ook op latere leeftijd opduiken. Bij de oog vorm wordt de iris van het oog aangetast, waardoor deze grijs verkleurt en een onregelmatige vorm krijgt. Vaak treden bewegingsstoornissen op zodra de pootzenuwen zijn aangedaan.
Direct naar:
Gedegen pathologisch macroscopisch onderzoek levert meestal een waarschijnlijkheidsdiagnose op. Echter, microscopisch pathologisch onderzoek (histologie) levert in het leeuwendeel van de gevallen, een zekere diagnose op.
Mogelijke oorzaken voor uitbraken van Marekse ziekte zijn:
- Onzorgvuldig uitgevoerde vaccinaties, waaronder zogenaamde missers en andere fouten die verlies van de werkzaamheid van het vaccin veroorzaken.
- Blootstelling van kuikens aan veldvirus op zeer jonge leeftijd (voordat het vaccin bescherming biedt) door onvoldoende hygiëne. Dit wordt vaak gezien op meerleeftijden bedrijven en op bedrijven waar reiniging en desinfectie niet effectief is geweest.
- Verhoogde genetische gevoeligheid van de dieren.
- Virulentie shift. D.w.z. het ontstaan van een nieuwe (kwaadaardigere) virusvarianten.
Het virus van Marekse ziekte komt overal voor waar kippen worden gehouden. De ziekte kan ook bij kalkoenen en kwartels voorkomen. De aandoening behoort tot een van de meest besmettelijke pluimveeziekten. Het virus wordt horizontaal, door direct of indirect diercontact overgebracht via huidcellen en veerfollikelcellen die als stofdeeltjes worden verspreid (veerstof). In deze cellen is het virus zeer goed beschermd en kan derhalve jaren in de omgeving overleven. Besmetting van dieren treedt op door inademen van virusbevattende stofdeeltjes.
Met name jonge kuikens zijn zeer gevoelig voor infectie. Vanaf ongeveer 6 weken leeftijd bouwen de kuikens natuurlijke resistentie op tegen het ontstaan van tumoren als gevolg van infectie met het Marek virus. Volledige resistentie wordt pas na ongeveer 16 weken bereikt. Dit onderstreept het belang van goede hygiëne bij jonge kuikens die nog onvoldoende beschermd zijn de eerste weken na vaccinatie op de eerste levensdag.
De mate waarin de ziekte van Marek in een koppel voorkomt varieert en is onder andere afhankelijk van virusstam en gevoeligheid van de dieren. Na infectie kan het 2 tot 30 weken duren alvorens klinische verschijnselen ontstaan.
De aanpak van de ziekte van Marek berust op twee pijlers:
- Preventie middels vaccinatie
- Hygiëne
Vaccinatie tegen Marekse ziekte is zeer effectief, mits het vaccin correct bewaard en toegediend wordt. (Commerciële) kuikens worden gevaccineerd met levend vaccin dat één of meerdere serotypen van het virus bevat. De vaccinatie dient op de eerste levensdag of tijdens het broedproces (in ovo vaccinatie) plaats te vinden. Dankzij de komst van vaccins werd preventie van de ziekte van Marek een feit. Hierdoor is de pluimveehouderij grootschalig kunnen worden. De controle van de ziekte van Marek vergt aanzienlijke investeringen, met name door de kosten van vaccinaties en alle activiteiten daar om heen.
- Vaccins:
- Vaccins met HVT (herpes virus of turkeys = kalkoenherpesvirus); celvrij en te bewaren in de koelkast (niet invriezen!) of celgebonden en te bewaren in vloeibare stikstof (–196°C).
- Vaccins met de Rispensstam of SB-1 stam (avirulente virussen uit kippen); celgebonden en te bewaren in vloeibare stikstof.
- Er zijn combinaties van HVT en een andere kippenherpesvirus (infectieuze laringotracheitis virus) beschikbaar. Er worden ook verschillende vaccins simultaan toegediend.
- Bij de meeste vaccins wordt als toedieningswijze genoemd: intramusculair of subcutaan. Als waarschuwing wordt dan vermeld bij s.c. toediening minder snelle bescherming dan bij i.m. toediening. Royal GD heeft altijd i.m. toediening geadviseerd.
Goede reiniging en ontsmetting voorafgaande aan de opzet van jonge kuikens om de horizontale transmissie van het Marek virus te voorkómen. Celvrij virus wordt snel geïnactiveerd wanneer het wordt blootgesteld aan zeer lage (3) of zeer hoge (11) pH.
Behandeling van de ziekte van Marek is niet mogelijk.
Kenmerken van de ziekte van Marek
- De ziekte van Marek is een ernstige ziekte bij kippen, die veroorzaakt door een herpesvirus.
- De ziekte komt wereldwijd voor.
- In het verleden kon de ziekte niet worden onderscheiden van aviaire leukose. Tegenwoordig lukt dat wel.
- Tumorvorming treedt op in het lymfoïde weefsel (T-lymfocyten).
- Het Marekvirus komt overal voor waar kippen worden gehouden.
- Het virus is buitengewoon besmettelijk en wordt horizontaal overgedragen.
- Vooral jonge kuikens, tot 6 weken leeftijd zijn erg gevoelig voor infectie, maar ook oudere kippen kunnen worden geïnfecteerd. Deze laatste groep dieren ontwikkelt echter zelden tumoren.
- De incubatietijd varieert van 2 tot 30 weken.
- Marekse ziekte kent een zeer complexe pathogenese en kan gepaard gaan met immunosuppressie.
- Het virus wordt verspreid met veerfollikel- en huidcellen en is dus altijd in stof in kippenstallen aanwezig en is bovendien erg resistent tegen omgevingsinvloeden.
- Geïnfecteerde dieren scheiden het virus levenslang uit.
- Het virus kan ook voorkomen bij kalkoenen en kwartels.
- Besmetting treedt op door inademing van virusbevattende stofdeeltjes.
- Kenmerkend voor de neurale vorm van Marekse ziekte is verlamming van de poten waarbij een poot naar voren gestrekt is en de andere naar achteren.
- Aangetaste dieren blijven achter in ontwikkeling en sterven na 1 à 2 weken.
Laboratorium testen gericht op Marekse ziekte
Marekvirus agar gel precipitatie test (AGPT)
- Met behulp van deze test kan worden nagegaan of er een infectie met Marek virus is opgetreden
- Productnummer: 10412
- Materiaal: serum
- Doorlooptijd: 5 werkdagen
- Interpretatie: bij ongeënte dieren AGPT positief betekent infectie met veldvirus (het is niet bekend of de test maternale antistoffen aantoont)
- Specificiteit: 100%
- Sensitiviteit (monsters op 2 en 5 weken na vaccinatie onderzocht): 99,3% voor Rispens en 29,5% voor HVT
- Uitslageenheid: aantal pos/neg
- Uitslagrange: +/-
Marekvirustitratie (het betreft vaccinsuspensies)
- Het doel van de test is de kwaliteit van de entstofsuspensies voor Marekse ziekte te controleren
- Productnummer: 10638
- Materiaal: vaccinsuspensies
- Doorlooptijd: 5 werkdagen, wordt niet op maandag ingezet
- Inzendinstructie: zie flyer
- Bijzonderheden: monsters aanmelden bij de centrale dierenarts pluimvee
Marekvirus PCR testen
De PCR test kan worden ingezet voor de detectie van Marek virus DNA in diverse monsters (stof, organen, veren) die het mogelijk maakt om de veroorzaker van Marekse ziekte op te sporen, ook bij afwezigheid van ziekteverschijnselen. Hiermee kan b.v. niet alleen de infectiedruk op bedrijven worden vastgesteld, maar worden bevestigd of organen met laesies verdacht van Marekse ziekte DNA van de verwekker bevatten.
Omdat in het veld massaal geënt wordt tegen Marekse ziekte moet de PCR differentiërend zijn, d.w.z. onderscheid kunnen maken tussen de verschillende vaccinstammen en het veldvirus. Royal GD beschikt op dit moment over drie PCR's voor de detectie van het Marek virus. Een HVT PCR (toont alleen HVT aan), een DIVA (differentiating infected from vaccinated animals) Rispens PCR (toont Rispens vaccin en/of veldvirus aan (beide serotype 1)) en een DIVA SB1 PCR (toont SB1 vaccin (serotype 2) en/of Marek virus serotype 1 aan (kan Rispens vaccin of veldvirus zijn)). Deze PCR's zijn gevalideerd voor FTA-cards, swabs, veerpunten, stof en orgaanweefsel.
Een instructie betreffende het nemen van stofmonsters in pluimveestallen is aanwezig. Instruction dust samples Marek PCR
Marekvirus Rispens DIVA PCR
- Naam test: Marekvirus Rispens DIVA PCR
- Catalogus nummer: 11718 (FTA) 11727 (swab) 11720 (veren) 11722 (stof) en 11725 (orgaanweefsel)
- Diagnostische sensitiviteit: Veld- en Rispens stammen
- Diagnostische specificiteit: Toont HVT stammen niet aan
- Materiaal: FTA, swabs, veren, stof, weefsel
- Poolen: maximaal 6 monsters, FTA maximaal 4 monsters
- Doorlooptijd: 3 werkdagen
Marekvirus HVT PCR
- Naam test: Marekvirus HVT PCR
- Catalogus nummer: 11661 (FTA), 11662 (swab), 11663 (veren), 11664 (stof) en 11665 (orgaanweefsel)
- Diagnostische sensitiviteit: HVT
- Diagnostische specificiteit: Toont veld- en andere vaccinstammen niet aan
- Materiaal: FTA, swabs, veren, stof, weefsel
- Poolen: maximaal 6 monsters, FTA maximaal 4 monsters
- Doorlooptijd: 3 werkdagen
Marekvirus SB1 DIVA PCR
- Naam test: Marekvirus SB1 DIVA PCR
- Code: 11719 (FTA), 11726 (swab), 11721 (veren), 11723 (stof) en 11724(orgaanweefsel)
- Diagnostische sensitiviteit: Veldstammen (incl. Rispens vaccinstammen) en SB1 vaccinstam aan
- Diagnostische specificiteit: Toont HVT niet aan.
- Materiaal: FTA, swabs, veren, stof, weefsel
- Poolen: maximaal 6 monsters, FTA maximaal 4 monsters
Doorlooptijd: 3 werkdagen
Terug naar het begin van dit artikel