Oude uiers gezond houden
Uiergezondheid is van grote waarde, want een gezonde uier is essentieel voor een hoge melkproductie en -kwaliteit. De gemiddelde leeftijd van de Nederlandse veestapel loopt op. Gezonde, oude en productieve koeien, dat is waar ook melkveehouder Peter Wisse hard aan werkt. “Het is wel een uitdaging, want oudere koeien hebben vaker last van uierontstekingen. We zitten sinds een tijdje echt bovenop de uiergezondheid, om bij problemen snel bij te kunnen sturen.”
In het Zeeuwse Meliskerke staat het bedrijf van Peter, zijn broer en vader. Ze melken er 135 koeien. Zijn vader nam het bedrijf over van zijn vader in 1999. Sinds 2015 neemt Peter deel in de maatschap, zijn broer volgde enkele jaren later. “In 2007 is er een nieuwe stal gebouwd, met ruimte voor tachtig koeien. In 2015 hebben we er een stuk bij gebouwd, zodat we kunnen groeien naar 140 koeien. We hebben een gesloten bedrijf en een vervangingspercentage van 17 procent.”
Bedrijfsbezoek uiergezondheidsspecialist
Voor het interview schuift Kim van Bavel aan, zij werkt sinds een jaar als dierenarts bij de Dierenartsencombinatie Overschelde. Elke twee weken komt ze langs bij het bedrijf en bespreken ze de diergezondheid. Het celgetal kende uitschieters tot boven de 300.000 en er waren drie tot vier mastitisgevallen per maand. Kim: “Op dit bedrijf deden ze al heel veel om uiergezondheidsproblemen te voorkomen. Desondanks liep het celgetal op. We hebben toen uiergezondheidsspecialist Hans Miltenburg van GD gevraagd om langs te komen. Samen met hem hebben we een ronde door de stal gemaakt.”
Er waren veel dieren op het bedrijf met een langdurig verhoogd celgetal. Dit waren vooral oudere dieren. De gevallen van zichtbare mastitis waren meestal geen nieuwe gevallen maar ‘opflikkeringen’ van (niet genezen) koeien met een langdurig verhoogd celgetal. Omdat er veel maatregelen genomen werden om overdracht tijdens het melken te voorkomen, bleef het aantal nieuwe hoog celgetal-koeien beperkt. De meeste nieuwe infecties kwamen voor direct na het kalven, dat bleek ook uit de droogstandsevaluatie. De belangrijkste mastitisverwekkers in de tankmelk waren de omgevingsstreptokokken (stro, mest, grond en de koegebonden S. aureus (melk, huid(wonden)).
Aan de hand van de bedrijfsdata, zoals mpr, voeranalyse, meetrapport melkmachine, melkwaliteit en bedrijfs- en koeinspectie werd een plan van aanpak opgesteld. De nadruk van het advies lag op een plan van aanpak van de hoog celgetal-koeien en het droogstandsmanagement. Ook zijn de boxhygiëne en de melkmachine op kleine punten aangepast.
"We doen er alles aan om koeien zo lang mogelijk aan te houden. Desondanks moet je op tijd afscheid nemen als een dier niet opknapt en ervoor zorgt dat het celgetal in de tankmelk te hoog is"
Verhoogd celgetal
Dieren met een langdurig verhoogd celgetal verhogen het tankcelgetal, kunnen mastitis overdragen en ook regelmatig zichtbare mastitis vertonen. Hans adviseerde Peter en Kim om bacteriologisch onderzoek te laten uitvoeren. Ze selecteerden de betreffende kwartieren met een vierkwartierenschaaltje en stuurden deze in. Ook werd duidelijk dat er enkele dieren waren met een langdurig verhoogd celgetal die al te vaak zijn behandeld zonder resultaat.
Peter: “We doen er alles aan om koeien zo lang mogelijk aan te houden. In overleg met Kim hebben we toch een aantal koeien geruimd, al doet dat altijd pijn. Het waren voornamelijk oudere vierdekalfskoeien, dat geeft dan toch een iets beter gevoel dan wanneer het een vaars is.” Kim geeft aan dat je op tijd afscheid moet nemen als een dier niet opknapt en ervoor zorgt dat het celgetal in de tankmelk te hoog is. “Deze koeien kunnen de overige dieren in de koppel infecteren. Je hebt er heel veel werk aan, terwijl je niets met de melk kunt. Als er geen verbetering is, dan is ruimen toch de beste optie.”
Aan de slag met adviezen
Peter: “We weten dat de uiergezondheidsproblemen vooral bij de oudere koeien zitten. We hebben enkele chronische gevallen. Aan de hand van het advies zijn we een ander soort kalk in de boxen gaan gebruiken. Ook noteren we alle koeien die een celgetal boven de 200.000 hebben en als die zijn gemolken, dan spoelen we heet na. Verder maken we gebruik van een ander dipmiddel. Er werden in de tankmelk veel omgevingsstreptokokken gevonden en er waren vrij veel nieuwe infecties na het kalven. Daarom hebben we een uitloop gecreëerd voor de droge koeien. Als zij naar buiten kunnen, dan vermindert dat ook de infectiedruk in de stal. Verder is het belangrijk dat de melkproductie voor het afkalven wordt afgebouwd zodat de koeien na het droogzetten geen melk lekken. De koeien met een verhoogd celgetal worden drooggezet met antibiotica.”
Het doel is nieuwe infecties tijdens de droogstand te voorkomen en bestaande, niet-zichtbare infecties te genezen. Kim vult aan: “Er waren veel droogstaande koeien die melk lekten, de uitloop heeft er echt voor gezorgd dat het celgetal is gedaald.” Door een betere afbouw van de melkproductie kan melk lekken na droogzetten in de toekomst worden voorkomen. Dit is belangrijk want je verliest de droogzetter en de infectiedruk vanuit de box wordt hoger. Inmiddels is het celgetal op deze korte termijn al flink gedaald en ziet Peter nog één of twee koeien per maand met mastitis. “De maatregelen werken, dat is belangrijk. Je wilt op een leuke manier de koeien verzorgen. Arbeidsvreugde is ook heel belangrijk. Als er steeds problemen zijn, dan loop je niet gerust rond in de stal. Het extra werk dat je hebt om oude koeien te houden, moet wel tot resultaat leiden.”
Data van belang
Goede uiergezondheid, klauwgezondheid en vruchtbaarheid staan aan de basis van gezonde koeien. Kim: “Het is het hele plaatje, wat maakt of je een gezonde koppel koeien hebt. Als er problemen zijn, dan kijken we verder dan alleen uiergezondheid. Iets kan ook voortkomen uit een probleem met de klauwen, vruchtbaarheid of voeding. Bij het beslissen of je een koe aanhoudt, spelen al deze factoren mee. Op dit bedrijf speelt voornamelijk de uiergezondheid. Door met elkaar de puzzelstukjes te leggen, de mpr te bespreken en ook de overige data goed te gebruiken; krijgen we het onder controle. Dat is mooi om te zien.”
De uitslag van Mastitis Tankmelk gebruikt Peter om erachter te komen welke factoren een rol spelen in de uiergezondheid op het bedrijf en waar hij kan ingrijpen. Bijvoorbeeld door een bacteriologisch onderzoek te laten uitvoeren bij bepaalde koeien. Naast het melkveebedrijf werkt Peter ook nog als veevoedingsspecialist bij een mengvoerbedrijf en heeft hij veel kennis over dat onderwerp. “Het is belangrijk om te weten wat er aan mineralen en vitaminen de koe ingaat. Hiervoor gebruiken we onder andere de ruwvoeranalyses. Daarnaast gebruiken we op maat gemaakte mineralen.”
Om de koeien zo gezond mogelijk oud te laten worden, is het dus goed om data te gebruiken en op tijd te handelen. “Als er aanleiding toe is, dan sturen we monsters in. Het is toch het mooist als een koe meer dan 80.000 kilogram melk heeft gegeven. Om dat voor elkaar te krijgen, steken wij er graag wat meer tijd in”, besluit Peter.
Continue uitdaging
Mastitis is een constante uitdaging voor melkveehouders en kan worden veroorzaakt door meerdere factoren. Belangrijk is een lage infectiedruk, een goede afweer, een juiste aanpak van mastitiskoeien en het verkleinen van de kans op mastitisoverdracht. Met een goede analyse kunnen de belangrijkste pijnpunten op een bedrijf gevonden worden. Zo geven de nieuwe infecties (leeftijd, lactatiestadium, kwartieren) en de mastitisverwekkers (koe of omgeving) al veel informatie. Bij een mastitisuitbraak is het ook verstandig te kijken naar aanpassingen in het management net voor de uitbraak.
Preventie speelt een cruciale rol. Regelmatige gezondheidscontroles en monitoring van de koeien helpen bij het identificeren van mogelijke problemen in een vroeg stadium. Juist met een veestapel die steeds ouder wordt, is het belangrijk om een vinger aan de pols te houden. Zo kun je op tijd ingrijpen. Met Mastitis Tankmelk krijg je in één oogopslag inzicht in de uiergezondheid van jouw hele koppel melkvee en het geeft ook inzicht in de melkhygiëne. Als je de mastitisverwekkers regelmatig controleert, kun je tijdig de preventieve maatregelen nemen die horen bij de betreffende mastitisverwekkers.