Adelaarsvaren

Plant

De Adelaarsvaren (Pteridium aquilinum) is een soort in de adelaarsvarenfamilie (Dennstaedtiaceae). Lees meer over de kenmerken

Verschillende toxines worden gevonden in adelaarsvarens, waaronder thiaminase, cyanogene glycosiden, pterosine , ptaquiloside.
De wortelstok en jonge bladeren zijn de meest giftige delen van de plant, maar de hele plant is giftig en blijft giftig wanneer gedroogd.
Ptaquiloside is carcinogeen. Bij herkauwers veroorzaakt ptaquiloside de dood van voorlopercellen in het beenmerg en tumorvorming onder meer in de urinewegen.
Ptaquiloside wordt aangetroffen in de melk van koeien die adelaarsvarens consumeren.

Monogastrische dieren, zoals paarden, zijn gevoelig voor de effecten van thiaminase. Jonge paarden zijn het meest vatbaar. Klinische effecten treden op nadat de planten meerdere dagen zijn gegeten. Gewichtsverlies is meestal het eerste teken, soms voorafgegaan door diarree, en wordt weken later gevolgd door incoördinatie, vooral van de achterbenen. Dieren worden steeds zwakker en verliezen uiteindelijk het vermogen om te staan. In de meeste gevallen eten ze tijdens het hele proces relatief goed. Serum thiamine niveaus zijn laag.
Problemen kunnen bij runderen ontstaan bij langdurige opname van de plant (depressie, koorts, huid- en slijmbloedingen en bloeddiarree).
In ernstige gevallen ziet de patholoog bij sectie op het dier bloedingen in alle organen, darmzweren en degeneratie van hart, lever en spieren.
Bij langdurige opname van kleine hoeveelheden treedt bloedwateren op.
Schapen zijn minder gevoelig dan runderen, maar bij schapen kan adelaarsvaren progressieve retinadegeneratie veroorzaken. Deze aandoening staat ook wel bekend als “bright blindness”. Het is een langzame, progressief verlopende blindheid die in de regel bij oudere schapen (vanaf de leeftijd van twee jaar) aan beide ogen optreedt. Vanwege het langzame, progressieve verloop kunnen schapen met deze aandoening zich goed redden, zolang de omgeving maar niet verandert. Omdat de dieren zich aanpassen, blijft de toenemende blindheid vaak lange tijd onopgemerkt.

Het risico is het grootst wanneer dieren grazen in weiden waar er een hoge dichtheid aan adelaarsvarens is, de bladeren jong zijn en er een gebrek is aan andere eetbare planten of alternatief voer.
Hoe langer de blootstelling aan de planten, vooral tijdens perioden met een hoog risico zoals hierboven beschreven, hoe groter de kans dat vergiftiging kan optreden.
Zorg ervoor dat adelaarsvarens niet in hooi of maiskuil worden opgenomen.