Leverbotinfecties en salmonella komen vaak samen op een rundveebedrijf voor. Hiervoor zijn twee verklaringen. In de eerste plaats komen zowel leverbot als salmonella vaker voor in waterrijke gebieden. In de tweede plaats verhoogt een leverbotinfectie de gevoeligheid van runderen voor salmonella, waardoor verschijnselen van salmonellose ernstiger worden en runderen langer besmettelijk blijven.

Runderen met een leverbotinfectie hebben na een salmonella-infectie een grotere kans om salmonelladrager te blijven dan runderen zonder leverbotbesmetting. Het is daarom aannemelijk dat de aanpak van leverbot op een bedrijf op langere termijn een gunstig effect heeft op de beheersing van salmonella. Leverbot kan echter ook zonder salmonella tot aanzienlijke schade leiden bij uw rundvee. Bij twijfel is het zinvol om ook dan te controleren of uw dieren een besmetting hebben doorgemaakt. 

Op welke bedrijven met een salmonella-infectie is onderzoek naar leverbot zinvol?

Op bedrijven waar salmonella ondanks de genomen maatregelen na twaalf maanden nog steeds de kop opsteekt is het zinvol om onderzoek te doen naar leverbot. Ook bedrijven die in het verleden nooit met leverbot in aanraking zijn geweest doen er goed aan om toch op leverbot te controleren. Aankoop van dieren met leverbotbesmetting, inscharen en veranderende omstandigheden zoals introductie van weidegang, aankoop van nieuwe percelen, verhoging waterpeilen kunnen mogelijk hebben gezorgd voor de introductie van leverbot op het bedrijf. 

Leverbot op het bedrijf, en dan?

De bestrijding van leverbot is gebaseerd op preventieve maatregelen in de bedrijfsvoering en behandeling van besmette runderen. Leverbot heeft voor zijn cyclus de leverbotslak (Galba truncatula) nodig. Zonder die slak loopt de cyclus dood. De leverbotslak komt vooral op natte delen van percelen voor. Belangrijke maatregelen zijn daarom: 

• natte percelen bij voorkeur niet meer beweiden na 1 augustus; 
• geen schapen weiden op natte percelen, ook niet in de winter. Alleen schapen inscharen die afdoende zijn behandeld tegen leverbot; 
• in kaart laten brengen op welke percelen de tussengastheer de leverbotslak voorkomt;
• op natte percelen de drainage verbeteren of de waterstand verlagen (indien mogelijk);
• frezen van de greppels in juli/augustus.

Laat uw dierenarts een behandelplan opstellen voor de behandeling van de met leverbot besmette runderen. Let op: niet alle middelen werken tegen alle stadia van de leverbot. Het beste tijdstip om uw dieren te behandelen hangt dus af van het te gebruiken middel. 

Speelt leverbot een rol op het bedrijf? 

Door middel van bloedonderzoek is te controleren of dieren een leverbotbesmetting hebben doorgemaakt. Antistoffen tegen leverbot zijn aantoonbaar vanaf ongeveer vier weken na besmetting. Onderzoek is dus het meest zinvol vanaf vier weken na opstallen.

Om te achterhalen of uw dieren de weide (verder) kunnen besmetten met leverbot is mestonderzoek nodig. Dit onderzoek kan pas worden uitgevoerd als de volwassen leverbot eitjes produceert, vanaf ongeveer tien tot twaalf weken na besmetting. Mestonderzoek is dus het meest zinvol vanaf twaalf weken na opstallen. Bestaande besmettingen van het voorgaande seizoen kunnen het gehele jaar in de mest worden aangetoond.  

Wanneer moet je het onderzoek herhalen?

Op bedrijven waar leverbot wordt geconstateerd, is het verstandig om de besmette dieren te behandelen tegen leverbot. Helaas is er in Nederland resistentie tegen leverbotmiddelen aangetoond. Daarom is het verstandig om, afhankelijk van het middel, vóór en na behandelen een mestonderzoek uit te voeren om te controleren of de behandeling resultaat heeft gehad. Overleg met uw dierenarts wat hiervoor bij u het beste moment is. Op bedrijven waar eenmaal leverbot is geconstateerd blijft het verstandig jaarlijks via onderzoek te controleren op leverbot. Overleg met uw dierenarts wat de beste methode van onderzoek is op uw bedrijf.

Salmonellabestrijding

Voor wat betreft salmonellabestrijding ben je er natuurlijk niet als je de leverbotbesmettingen aanpakt. Ook voor salmonellabesmettingen is preventie enorm belangrijk, naast het snel identificeren en behandelen van besmette dieren. Let op: salmonella is ook besmettelijk voor mensen. Extra hygiënische maatregelen rondom besmette dieren is dan ook van groot belang.

Om de risico’s van salmonella-infecties te beperken kun je maatregelen treffen tegen insleep en verspreiding van de infecties binnen het bedrijf. Check daarom bij aankoop de betreffende dieren via bloedonderzoek op salmonella en voer geen dierlijke mest (rund, varken, pluimvee) aan op percelen waarop binnen zes weken geweid gaat worden (liefst in deze zes weken een hooi- of kuilsnede). Zorg daarnaast voor een goede weerstand van runderen door leverbot- en BVD-infecties te voorkomen en verstrek goede voeding met een juiste balans in ruwvoer en mineralen. Preventieve maatregelen met betrekking tot salmonella hebben allemaal tot doel om mestcontact zoveel mogelijk te voorkomen.