1. Verschijnselen
2. Diagnose
3. Prevalentie
4. Aanpak besmette bedrijven
5. Preventie
6. Regelgeving
7. Websites en literatuur
8. Persoonlijke beschermingsmaatregelen

---

De kiem

Lumpy skin disease (LSD) wordt veroorzaakt door een virus van de familie Poxviridae, genus Capripoxvirus (Neethling poxvirus). De ziekte behoort tot de lijst A-ziekten. Het capripoxvirus is antigenetisch niet te onderscheiden van stammen die pokken bij schapen en geiten veroorzaken.

Gevoelige diersoorten

Lumpy skin disease komt voor bij rundvee, zeboes en (water)buffels.

Volksgezondheid

Het capripoxvirus is niet besmettelijk voor de mens.

Overleving

Het capripoxvirus kan lang overleven bij wisselende temperaturen (inclusief vriezen en dooien), met name in droge huidschilfers. Het virus gaat pas dood bij hoge temperaturen (2 uur op 55°C of 30 min op 65°C). Het virus overleeft slechts 4 dagen in muggen en vliegen.

---

Verschijnselen van Lumpy skin disease

De incubatietijd is volgens de literatuur ongeveer 1 - 4 weken (gemiddeld 7 - 14 dagen). Bij experimentele infecties wordt een incubatietijd van 4 – 7 dagen waargenomen, terwijl het in het veld wel tot 5 weken kan duren voor er na infectie klinische verschijnselen optreden. Het Office International des Epizooties (OIE) houdt een incubatietijd van 28 dagen aan.

Klinische verschijnselen

De infectie begint met koorts (tot boven 41°C), die een week kan aanhouden. Er ontstaat een rhinitis en conjunctivitis en de melkproductie daalt sterk. Er zijn knobbels van 1-4 cm (gemiddeld 2,5 cm) in de dermis en epidermis over het hele lichaam maar in het bijzonder op de kop, de nek, de uier en het perineum. Bij histologisch onderzoek is een granulomateuze reactie zichtbaar van de dermis en hypodermis. De oppervlakkige lymfklieren, met name de prescapulaire en precrurale lymfeklieren zijn vergroot. De poten zijn oedemateus en het zieke dier wil daardoor slecht lopen. Er is een mucopurulente oog- en neusuitvloeiing en soms ontstaat een keratitis. Knobbels kunnen zich verder ontwikkelen in de mondholte, subcutis en spieren, in de slokdarm en luchtpijp, in de lebmaag en in de longen. Dit kan slik- en ademhalingsproblemen geven. Er treedt abortus op en stieren worden nogal eens onvruchtbaar. Het herstel is traag (4-12 weken). Geïnfecteerde dieren zijn uiteindelijk sterk vermagerd, hebben vaak longontsteking, mastitis als gevolg van speenbeschadigingen en necrose met ulceraties van de huid. Ook kunnen de dieren kreupel zijn als gevolg van ontsteking van de pezen en oedeem in de poten.

Morbiditeit / mortaliteit

Een uitbraak van LSD gaat vaak gepaard met ernstige infecties en een morbiditeit tot 80% in een naïeve populatie. In een enzootisch gebied is de morbiditeit tot 20%. Over het algemeen varieert de morbiditeit tussen 5 en 45% met een gemiddelde van 15%. In ernstige uitbraken kan de mortaliteit hoog zijn, maar gemiddeld is dit 2%.

Uitscheiding van de kiem   

Overdracht van LSD kan plaatsvinden via speeksel (drinkwater of direct contact) maar het meest belangrijk is overdracht door muggen en vliegen. Er is geen specifieke soort aan te geven, maar in de Musca confiscata, Stomoxys calcitrans, Biomyia fasciata en in diverse Culicoides spp. is het virus aangetoond. Ook kunnen diverse tekensoorten een rol spelen in de overdracht. Het capripoxvirus kan 40 dagen overleven in huidwonden en zit verder in neusuitvloeiing, speeksel, melk, sperma, spieren, milt en lymfklieren. Het bestaan van latente dragerdieren is onbekend. Directe overdracht is waarschijnlijk van weinig tot geen betekenis. De mechanische overdracht via insecten is verreweg de meeste belangrijke overdrachtsroute, waarbij ook subklinische geinfecteerde viraemische dieren een rol kunnen spelen. 

In een onderzoek (i)) werden stieren experimenteel geïnfecteerd met LSD-virus. Hieruit is gebleken dat sperma, testis en bijbalweefsel langdurig, tot 159 dagen na infectie, LSD-virus bevatten. Het is dus verstandig om na een infectie 6 maanden te wachten voordat een stier weer mag gaan dekken. Bij het winnen van embryo’s door middel van IVF met geïnfecteerd sperma, bleek dat slechts een klein percentage van de embryo’s positief was. Het sperma werd negatief na de ‘swim up’-methode om gewonnen sperma te zuiveren. Indien de dieren vooraf aan een infectie gevaccineerd werden, bleef het sperma negatief op LSD-virus.

Risicofactoren

Alle leeftijden en rundersoorten zijn gevoelig voor het LSD-virus, behalve dieren die een infectie hebben doorgemaakt. De immuniteit na het doormaken van een infectie duurt minstens 18 maanden.

Uitbraken vinden vaak plaats langs waterrijke gebieden en worden geassocieerd met zware regenval en momenten dat er veel insecten aanwezig zijn. De piek aan uitbraken vindt vaak plaats aan het eind van de zomer of het begin van de herfst.

Differentiaaldiagnose 

De differentiaaldiagnose voor LSD omvat:

• Pseudo lumpy skin disease (BHV-2)
• Bovine Herpes Mammillitis
• Dermatophilose
• Runderpest
• Demodicose
• Hypoderma bovis infectie
• (cutane) Tuberculose
• Fotosensibiliteit / Zonnebrand
• Ringworm
• Insectenbeten
• Besnoitiose
• Bovine Papulaire Stomatitis
• Urticaria
• Onchocercosis
• Vaccinatie! Neethling disease   

---

Diagnose van Lumpy skin disease

Pathologie

Zowel inwendig als uitwendig zijn de typische knobbels te zien. Bij histologisch onderzoek is een granulomateuze reactie zichtbaar van de dermis en hypodermis. In het acute stadium ziet men intracellulaire, eosinofiele inclusion bodies.

Isolatie van de kiem

Voor isolatie van het capripoxvirus is materiaal van knobbels geschikt. Bij het dode dier kan het virus ook geïsoleerd worden uit ontstoken huiddelen (subcutis, oropharynx en korsten op de huid).

Overige testen 

Ook met behulp van elektronenmicroscopie is de diagnose te stellen. De PCR kan tot 90 dagen na infectie worden gebruikt op materiaal uit de huidbeschadigingen. Daarnaast zijn er tegenwoordig diverse real-time PCRs beschikbaar voor het aantonen en differentieren van capripoxvirussen en ook het differentieren tussen wildtype en vaccin LSD virus. Alhoewel de knobbels en biopten daaruit het meeste virus bevatten kan het virus ook worden aangetoond in neus en keelswabs en in EDTA bloed. Voor serologie is een ELISA, een indirecte fluorescentie antilichaamtest en een virusneutralisatietest beschikbaar. Sinds 2017 is een nieuwe serologische test commercieel beschikbaar om antistoffen tegen LSD te detecteren (ID.Vet) (l). De Agar Gel ImmunoDiffusie (AGID) test kan fout-positieve uitslagen geven als gevolg van een kruisreactie met het bovine papulaire stomatitis-virus en het pseudocowpox-virus.

---

Prevalentie van Lumpy skin disease

In 1929 is LSD voor het eerst gezien in Zambia. Vanuit Zambia is LSD in 1943 in Botswana gekomen en vervolgens in Zuid-Afrika, waar toen 8 miljoen koeien zijn besmet. In 1957 werd LSD aangetoond in Kenia, in 1970 in Soedan, in 1974 in Nigeria en in 1977 in Mauritanië, Mali, Ghana en Liberia. Tussen 1981 en 1986 zijn Tanzania, Zimbabwe, Somalië en Kameroen besmet, waarbij het sterftepercentage lag op 20%. In 1988 kwam LSD ook voor in Egypte. In 1989 is er een uitbraak geweest in Israël (Azië). Deze uitbraak is geëradiceerd door middel van het ruimen van geïnfecteerde dieren en dieren die met de geïnfecteerde dieren in aanraking zijn geweest. In 2006 (1 uitbraak), 2007 (7 uitbraken), 2012 en 2019 kwam de ziekte weer terug in Israël, maar werd weer geëradiceerd via stamping out en vaccinatie. Sinds 2019, heeft LSD zich op grote schaal verspreid in Azie, met name in Bangladesh, India, China, Mongolie en Nepal. In het begin van 2022 rapporteerden Indonesie, Singapore, Pakistan en Afghanistan LSD uitbraken aan het World Animal Health Information System (WAHIS) van de World Organisation for Animal Health (WOAH).

Europa

LSD komt niet in Nederland voor. In Reunion is LSD gediagnosticeerd in 1993. Reunion, een van de overzeese gebieden van Frankrijk, is een eiland in de Indische oceaan, 200 km van Mauritius. In 2000 was op Mauritius een uitbraak onder geïmporteerde runderen. Deze uitbraak is bevestigd met elektronenmicroscopie. Op 31 augustus 2013 rees het vermoeden van een LSD-uitbraak in Turkije. Dit werd bevestigd in september 2013. Inmiddels is LSD endemisch in Turkije. Griekenland heeft sinds augustus 2015 uitbraken van LSD. In april 2016 werd de eerste uitbraak van LSD in Bulgarije gemeld. In 2017 zijn diverse meldingen van LSD-uitbraken in Turkije, Cyprus, Griekenland, de Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië, Albanië en Rusland gerapporteerd.

Tabel LSD informatie (bron: Animal Disease Notification System (ADNS))

Land	Uitbraken 2016	Uitbraken 2017
Albanië	?	494
Bulgarije	217	0
Cyprus	Ja	Promed meldt uitbraken op Turkse deel Cyprus
Griekenland	104	2
Kosovo	46	0
Montenegro	64	0
Rusland	?	Op de OIE site worden besmettingen gemeld sinds juni.
Servië	225	0
Turkije	104	14
Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië	117	4

Andere landen 

In meerdere Afrikaanse landen en in het midden oosten is LSD vastgesteld in de afgelopen jaren. In 2009 is er een uitbraak van LSD geweest op een bedrijf met 3.200 Holstein-runderen in Oman. Dit is de eerste beschreven uitbraak op een dergelijk groot melkveebedrijf. De mortaliteit was 12 procent onder volwassen koeien. De melkproductie daalde in totaal met 40-65 procent en hield enkele maanden aan. Eradicatie van de zieke dieren en dieren die hiermee contact hadden was niet uitvoerbaar. Er is wel gevaccineerd, maar het effect was matig. Ook de behandeling van zieke dieren was weinig effectief en het herstel werd bemoeilijkt door de hoge omgevingstemperatuur. Op 24 juli 2012 is een LSD-uitbraak in Israël vastgesteld op een ‘free ranging herd’ vleeskoeienbedrijf met 50 dieren. De uitbraak is bevestigd door middel van electronenmicroscopie op 27 juli. Hiervoor was LSD alleen vastgesteld in het zuiden van Israël in 1989, 2006 en 2007. Er zijn quarantainemaatregelen genomen, vaccinatie toegepast, dierbewegingen zijn gereguleerd binnen het land en er heeft stamping out plaatsgevonden. Sinds maart 2013 wordt er in Israël landelijk tegen LSD gevaccineerd (met het schapenvaccin Pox 10 (van JOVAC) en Neethling lumpy skin vaccin (van OBP)) waardoor de incidentie sterk is afgenomen. In 2019 werd opnieuw LSD gemeld in Israël. In 2017 werden uitbraken gemeld in o.a. Kenia, Eritrea, Saudi-Arabië, Mali en Burkina Faso. In hetzelfde jaar verscheen LSD echter opnieuw in een paar regio's van het Privolzhsky Federale District van Rusland langs de noordelijke grens van Kazachstan, wat het vervolgens noodzakelijk maakte om vee te vaccineren met een levend verzwakt LSDV-vaccin. 

---

Aanpak van besmette bedrijven

LSD is een meldingsplichtige en bestrijdingsplichtige ziekte volgens de diergezondheidsverordening Animal Health Regulation (AHR). De Gezondheids en Welzijns wet voor dieren is sinds 21 april 2021 vervangen door de AHR. LSD is een categorie A-ziekte, wat betekent dat lidstaten verplicht zijn tot bestrijding. Voor LSD geldt in Nederland een meldplicht bij de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA). De aanpak van besmette bedrijven wordt uitgevoerd volgens de dan geldende draaiboeken.

---

Preventie

Bewaking van import (zie hoofdstuk regelgeving).

---

Regelgeving

Het uitoefenen van de statutaire bevoegdheden gebeurt op grond van:

• Council Directives 92/119/EEC and 82/894/EEC
• De diergezondheidsverordening Animal Health Regulation (AHR)
• Regeling Preventie Regeling preventie, bestrijding en monitoring van besmettelijke dierziekten en zoönosen en TSE's.

Importregelgeving

Bij import van gedomesticeerde runderen vanuit LSD-vrije landen geldt dat:

• Het rund geen klinische verschijnselen van LSD mag hebben op de dag van verplaatsing;
• Het rund afkomstig moet zijn uit een LSD-vrij land.

Bij import van wilde runderen vanuit LSD-vrije en LSD-geïnfecteerde landen geldt dat:

• Het rund geen klinische verschijnselen van LSD mag hebben op de dag van verplaatsing;
• Het rund afkomstig moet zijn uit een LSD-vrij land of 28 dagen in quarantaine moet hebben gezeten voor verplaatsing.

Bij import van gedomesticeerde runderen vanuit LSD-geïnfecteerde landen geldt dat:

• Het rund geen klinische verschijnselen van LSD mag hebben op de dag van verplaatsing;
• Het rund geen vaccinatie tegen LSD mag hebben gehad binnen 30 dagen voor vertrek (of gevaccineerd maximaal 3 maanden voor vertrek).
• Het rund moet zijn geboren in een gebied waar officieel geen gevallen van LSD zijn gemeld of minimaal 28 dagen heeft gezeten in een gebied waar officieel geen gevallen van LSD zijn gemeld;
• Het rund 28 dagen voor verplaatsing in quarantaine moet hebben gezeten.

Bij import van rundersperma vanuit een LSD-vrij land geldt:

• Dat de stier geen klinische verschijnselen van LSD mag hebben gehad op de dag van spermavangen en de daarop volgende 28 dagen;
• Dat de stier moet worden gehouden in een LSD-vrij land.

Bij import van rundersperma vanuit een LSD-geïnfecteerd gebied geldt:

• Dat de stier geen klinische verschijnselen van LSD mag hebben gehad op de dag van spermavangen en de daarop volgende 28 dagen; 
• Dat de stier 28 dagen voor verzameling moet worden gehouden in een centrum waar geen LSD-gevallen officieel zijn gemeld. Ook mag dit centrum niet in een LSD-geïnfecteerd gebied liggen.

Bij import van dierlijke producten geldt:

• Vanuit een vrij land: dat de dieren vanaf de geboorte of minimaal vanaf een leeftijd van 28 dagen moeten zijn gehouden in een LSD-vrij land;
• Vanuit een geïnfecteerd land: dat de producten zodanig moeten zijn behandeld dat het LSD-virus afgedood is; 
• Dat dierenhuiden minimaal 40 dagen moeten worden opgeslagen voor transport. 

Aanpak bij verdenking

LSD is een meldingsplichtige en bestrijdingsplichtige ziekte volgens de diergezondheidsverordening Animal Health Regulation (AHR). LSD is een categorie A-ziekte, wat betekent dat lidstaten verplicht zijn tot bestrijding. Voor LSD geldt in Nederland een meldplicht bij de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA).

Persoonlijke beschermingsmaatregelen

LSD is geen zoönose en behoeft voor dat doel geen persoonlijke beschermingsmaatregelen. Men zal zich wel moeten beschermen tijdens de desinfectie van materialen en omgeving, passend bij het betreffende middel.

---

Websites en literatuur

• Radostits et al. Veterinary medicine. Tenth edition 2007. Saunders Elsevier. Chpt 22 p 1424-26
• Terrestrial Animal Health Code 2003. Chapter 2.1.7. Lumpy Skin Disease
• Carn V.M. & Kitching R.P. (1995). An investigation of possible routes of transmission of lumpy skin disease virus (Neethling). Epidemiol. Infect., 114, 219-226
• Haig D. (1957). Lumpy skin disease. Bull. Epizoot. Dis. Afr., 5, 421-430.
• http://www.oie.int
• Prozesky L. & Barnard B.J.H. (1982). A study of the pathology of lumpy skin disease in cattle. Onderstepoort J. Vet. Res., 49, 167-175.
• Weiss K.E. (1968). Lumpy skin disease. Virol. Monogr., 3, 111-131
• Lumpy Skin Disease contingency plan for the Netherlands, Animal Supply Chain and Animal Welfare Department, Ministry of Economic Affairs, The Hague, the Netherlands. 19 March 2015
• Irons P.C. The bull as a source of trichomonosis and lumpy skin disease: An African perspective. Proefschrift 30 oktober 2007. Chapter 5 – 8
• Asian Journal of Animal and Veterinary advances 2011; l6(8): 851-9
• http://www.promedmail.org/
• https://www.id-vet.com/produit/id-screen-capripox-double-antigen-multi-species/
• Kononov A, Byadovskaya O, Kononova S, Yashin R, Zinyakov N, Mischenko V, Perevozchikova N, Sprygin A (2019). Detection of vaccine-like strains of lumpy skin disease virus in outbreaks in Russia in 2017. Arch Virol. 2019 Apr 4.
• Introduction to Lumpy Skin Disease – Open Access Course EuFMD
• Whittle L, Chapman R, Williamson AL. Lumpy Skin Disease-An Emerging Cattle Disease in Europe and Asia. Vaccines (Basel). 2023 Mar 2;11(3):578.
• EFSA Panel on Animal Health and Welfare (AHAW); Nielsen SS, Alvarez J, Bicout DJ, Calistri P, Canali E, Drewe JA, Garin-Bastuji B, Gonzales Rojas JL, Gortázar Schmidt C, Herskin M, Michel V, Miranda Chueca MÁ, Padalino B, Pasquali P, Sihvonen LH, Spoolder H, Ståhl K, Velarde A, Viltrop A, Winckler C, De Clercq K, Gubbins S, Klement E, Stegeman JA, Antoniou SE, Aznar I, Broglia A, Van der Stede Y, Zancanaro G, Roberts HC. Assessment of the control measures for category A diseases of Animal Health Law: Lumpy Skin Disease. EFSA J. 2022 Jan 24;20(1)
• Tuppurainen E, Dietze K, Wolff J, Bergmann H, Beltran-Alcrudo D, Fahrion A, Lamien CE, Busch F, Sauter-Louis C, Conraths FJ, De Clercq K, Hoffmann B, Knauf S. Review: Vaccines and Vaccination against Lumpy Skin Disease. Vaccines (Basel). 2021 Oct 6;9(10):1136.
• Haegeman A, De Vleeschauwer A, De Leeuw I, Vidanović D, Šekler M, Petrović T, Demarez C, Lefebvre D, De Clercq K. Overview of diagnostic tools for Capripox virus infections. Prev Vet Med. 2020 Aug;181:104704.
• Sprygin A, Pestova Y, Wallace DB, Tuppurainen E, Kononov AV. Transmission of lumpy skin disease virus: A short review. Virus Res. 2019 Aug;269:197637.
• Haegeman A, De Leeuw I, Mostin L, Van Campe W, Philips W, Elharrak M, De Regge N, De Clercq K. Duration of Immunity Induced after Vaccination of Cattle with a Live Attenuated or Inactivated Lumpy Skin Disease Virus Vaccine. Microorganisms. 2023 Jan 13;11(1):210.
• Haegeman A, De Leeuw I, Mostin L, Campe WV, Aerts L, Venter E, Tuppurainen E, Saegerman C, De Clercq K. Comparative Evaluation of Lumpy Skin Disease Virus-Based Live Attenuated Vaccines. Vaccines (Basel). 2021 May 8;9(5):473.