7-12-2023:
Op dinsdag 5 september 2023 werd blauwtong (BT) vastgesteld in Nederland. Enkele dagen later maakte Wageningen Bioveterinary Research (WBVR) bekend dat zij op basis van whole genome sequencing hadden vastgesteld dat het om serotype 3 (BTV-3; genus Orbivirus, familie Reoviridae) gaat. Dit serotype is niet eerder in Nederland aangetoond. Gedurende de BTV-3 uitbraak werd in de praktijk veel sterfte waargenomen van runderen, geiten, en met name schapen. In het kader van een pilotonderzoek van de Monitoring Diergezondheid Kleine Herkauwer, zijn verdiepende analyses uitgevoerd naar de sterfte bij schapen en geiten in relatie tot de BTV-3 uitbraak. Voor deze analyse waren censusdata (RVO) beschikbaar van alle schapen- en geitenbedrijven over de periode van 1 november 2019 tot en met 31 oktober 2023. Daarnaast heeft de NVWA de meldingsgegevens van schapen- en geitenbedrijven waar BTV-3 is vastgesteld beschikbaar gesteld voor de analyses.
Tussen 4 september en 31 oktober 2023, stierven ruim 37 duizend schapen meer dan in dezelfde periode in voorgaande jaren (figuur 1). Er was geen verschil zichtbaar in verhoogde sterfte tussen beroepsmatige en kleinschalige schapenbedrijven (figuur 2). De verhoogde sterfte was duidelijker zichtbaar bij volwassen schapen dan bij lammeren (figuur 2). De sterfte was niet alleen verhoogd bij bedrijven die kliniek van BTV-3 meldden bij de NVWA, maar ook bij bedrijven die niet gemeld hebben maar wel in besmet gebied lagen. Er werd in deze periode geen oversterfte waargenomen bij geiten.
De gepresenteerde cijfers geven een indruk van de impact van de BTV-3 uitbraak op de schapensterfte. Echter, de gepresenteerde cijfers zijn (nog) niet compleet. Zo stierf op beroepsmatige schapenbedrijven die al tenminste zes weken met BTV-3 geïnfecteerd waren, gemiddeld 25% van de dieren (figuur 4). Dit cijfer is waarschijnlijk een onderschatting gegeven dat de infectie op deze bedrijven eind oktober nog gaande was. Het is aan te bevelen om de sterfteanalyses die in deze notitie beschreven zijn te herhalen op het moment dat de BTV-3 uitbraak van 2023 ten einde is.
Figuur 1. Aantallen aanwezige en gestoven schapen en geiten in de periode van 4 september tot en met 31 oktober in 2023 ten opzichte van dezelfde periode in de voorgaande jaren.
Figuur 2. Ratio van het aantal gestorven schapen (≥1 jaar) en lammeren (<1 jaar) per week van het jaar (week 45 t/m 52 zijn buiten beschouwing gelaten) in 2023 ten opzichte van het gemiddelde van de vier voorgaande jaren (2019-2022). De ratio is uitgewerkt voor zowel de groep van beroepsmatige schapenbedrijven (>32 volwassen schapen) als kleinschalige schapenbedrijven (KS: ≤32 volwassen schapen).
Figuur 3. Ratio van de lammer- (a) en schapensterfte (b) per week in 2023 (BTV-uitbraak) ten opzichte van dezelfde weken in de periode van 2019-2022 op bedrijven waar BTV-3 geen rol speelt, op bedrijven zonder melding van klinische verschijnselen die gelokaliseerd zijn in BTV-3 geïnfecteerd gebied op bedrijven die een BTV-3 verdenking hebben gemeld.
Figuur 4. Histogram van de verdeling van schapensterfte in de periode van melden tot en met 31 oktober 2023 op beroepsmatige schapenbedrijven die in de eerste helft van september klinische verschijnselen van BTV-3 hebben gemeld bij de NVWA.
Tekst: Inge Santman-Berends, Evelien Dijkstra en René van den Brom