1-11-2023:  Een infectie met het virus ENTV leidt tot de ontwikkeling van een besmettelijke en kwaadaardige tumor. Het is een niet-aangifteplichtige aandoening, maar het is van groot belang verdere verspreiding te voorkomen.

GD heeft in 2018 voor het eerst in Nederland bij een schaap een zeefbeentumor vastgesteld, veroorzaakt door een infectie met het besmettelijke enzootic nasal tumor virus (ENTV). Begin 2019 is dit type tumor opnieuw bij meerdere schapen van hetzelfde bedrijf aangetoond. In 2022 werd op een ander schapenbedrijf bij een dekram ENTV aangetoond en recent werd bij een tweede schaap op dit bedrijf, afkomstig uit een ander koppel, een zeefbeentumor aangetoond.

Een infectie met het ENTV leidt tot de ontwikkeling van een besmettelijke en kwaadaardige tumor die uitgaat van het zeefbeen. Het zeefbeen ligt achterin de neusgang. ENTV is een niet-aangifteplichtige aandoening. Desondanks is het van groot belang om verdere verspreiding van deze aandoening in de Nederlandse schapenpopulatie te voorkomen.

Afgelopen juli is een schaap uit een begrazingskoppel met verschijnselen passend bij de besmettelijke zeefbeentumor aangeboden voor pathologisch onderzoek bij GD. Uit één van de neusgangen was een weefselmassa zichtbaar die de ademhaling bemoeilijkte. Het dier is vervolgens in overleg met GD Veekijker geëuthanaseerd en ingestuurd voor sectie. Bij het onderzoek werd een tumor uitgaande van het zeefbeen vastgesteld, wat past bij een infectie met het ENTV. Op hetzelfde schapenbedrijf is eerder in 2022 bij een dekram ENTV vastgesteld. De oorsprong van de ENTV-infectie binnen dit koppel is (vooralsnog) onbekend.

Tumorvorming in het zeefbeen

Het ENTV veroorzaakt tumorvorming van cellen in het zeefbeen. Ongeremde groei van zeefbeenslijmvlies leidt uiteindelijk tot klinische verschijnselen zoals ademhalingsproblemen, benauwdheid, neusuitvloeiing, snuiven, zwelling aan de neusrug en een uitpuilend oog. Soms kan een deel van de tumor worden gezien doordat het via de neusgang naar buiten komt. Voordat de genoemde verschijnselen worden gezien, is het dier al maanden eerder in aanraking geweest met het virus. Verspreiding van het virus vindt plaats via direct contact of indirect over korte afstand door middel van geïnfecteerde neusuitvloeiing of speeksel.

Tot 2018 was het ENTV niet eerder aangetoond in Nederland, ondanks dat deze aandoening in veel landen over de hele wereld voorkomt, met uitzondering van Australië en Nieuw-Zeeland. Net als zwoegerziekte ontwikkelt de ziekte zich langzaam na infectie en kan zich daarmee ‘ongezien’ verspreiden naar koppelgenoten. Verschijnselen worden meestal niet bij dieren jonger dan twee jaar gezien. Er bestaan, anders dan voor zwoegerziekte, geen testen waarmee het ENTV bij het levende dier kan worden aangetoond. Dit bemoeilijkt de bestrijding van dit virus, omdat geïnfecteerde dieren pas kunnen worden opgemerkt wanneer klinische verschijnselen optreden.

Nauwverwant met de Jaagsiekte

Jaagsiekte is een aandoening bij schapen die nauwverwant is aan het ENTV en wordt veroorzaakt door een virus uit dezelfde familie (betaretrovirussen). Deze aandoening zorgt voor tumoren in de longen die vloeistof gaan produceren. Deze aandoening is in 1978 in Nederland voor het eerst aangetoond en tot 2021 niet meer. In 2021 werd deze aandoening voor de tweede keer in Nederland geconstateerd bij een uit Schotland geïmporteerde ram. Na vaststellen van de diagnose hebben betrokken schapenhouders maatregelen genomen om verspreiding van de infectie te voorkomen. Tot op heden zijn er geen nieuwe gevallen van jaagsiekte vastgesteld in Nederland.

Geen meldings- of bestrijdingsplicht

In het kader van dierenwelzijn maar ook vanwege de economische gevolgen, is het van belang om in dit stadium verdere verspreiding van deze virussen binnen de schapensector te voorkomen. Na het aantonen van deze virussen op een bedrijf, is het dringende advies om contactdieren af te voeren naar het slachthuis en niet als fokdier te verkopen.

Voor zowel het ENTV als jaagsiekte bestaat geen meldings- en bestrijdingsplicht. Wel moeten houders informatie over bekend aanwezige gebreken of ziekten delen met de kopende partij. Om onaangename verrassingen bij aankoop van schapen te voorkomen adviseert GD de aankopende partij om actief te vragen naar de gezondheidsstatus van het koppel van de verkopende partij.

René van den Brom, dierenarts

Dit is een artikel uit Het Schaap september 2023.