Inleiding

Op 5 september 2023 is een blauwtonginfectie aangetoond op vier bedrijven met schapen. Ook runderen kunnen geïnfecteerd worden met het blauwtongvirus, al zijn de verschijnselen vaak milder dan bij schapen. Het doel van dit artikel is het geven van een behandeladvies voor schapen en runderen met klinische verschijnselen van blauwtong. Het is bedoeld voor dierenarts, schapen- en rundveehouder. De adviezen zijn mede gebaseerd op de ervaringen van de eerdere blauwtong-uitbraak (serotype 8) in Nederland (2006-2008). Dit artikel geeft tevens inzicht in het ontstaan van klinische verschijnselen van blauwtong bij schapen en runderen.

De ernst van de klinische verschijnselen bij zowel rund als schaap kan sterk wisselen en is afhankelijk van een aantal factoren, waaronder het serotype van het virus. Bij het instellen van een behandeling is het van groot belang dat in goed overleg tussen de dierenarts en de schapen- of rundveehouder een “therapie op maat” wordt ingesteld. Bovendien is het bij de keuze van een bepaalde therapie van belang de regels voor een verantwoord diergeneesmiddelengebruik te hanteren.

Blauwtong

Een blauwtonginfectie is niet besmettelijk; de infectie wordt door insecten overgebracht. Wilde en gedomesticeerde herkauwers zijn gevoelig voor het virus. Bij een blauwtongbesmetting wordt het virus door knutten (Culicoides species) tijdens de bloedmaaltijd rechtstreeks in de bloedbaan gebracht van het betreffende dier. Het blauwtongvirus vermenigvuldigt zich in lymfklieren, bloedvormende organen en de cellen die de binnenbekleding vormen van kleine bloedvaten. Door de beschadigingen aan de kleine bloedvaten treedt vocht uit met ophoping daarvan op verschillende plaatsen: zwelling (oedeem) van lippen, mond, neus, oogleden, oren, longen, spenen en poten. De vochtuittreding in de poten kan leiden tot meer of minder ernstige kreupelheid. Ook treden bloedingen, neusuitvloeiing en speekselen op en bij melkkoeien kan een productiedaling worden waargenomen. Het typische beeld met een sterk gezwollen blauwe tong (waaraan de ziekte haar naam dankt) komt maar zelden voor en in die gevallen vooral bij schapen. Volgend op een besmetting kunnen de dieren ook meerdere dagen koorts houden (tot 41oC). De koorts duurt gemiddeld 6 dagen (variatie van 2-11 dagen). Door de temperatuurstijging gaan dieren sneller ademen. Eén  tot twee dagen na de start van de koortspiek is rood-/paarsverkleuring en zwelling van de slijmvliezen in mond en neus vaak opvallend, zonder echte conjunctivitis. Bij besmette schapen kan "breuk" van de wolvezels optreden in de haarfollikel en dit kan na enkele weken resulteren in meer of minder ernstige kaalheid. Bij blauwtong kan de slechte bloedvoorziening uitmonden in sterke spierdegeneratie en dit is de oorzaak van spierstijfheid bij de dieren. Ernstig zieke dieren kunnen na verloop van een aantal dagen tot weken restloos herstellen, restverschijnselen hebben, achteruit gaan in conditie maar ook sterven. Sterfte kan ook optreden bij dieren die weinig of geen klinische verschijnselen hebben vertoond. Het virus kan in het dier lang overleven in rode bloedcellen. Door de OIE (Office International des Epizooties) wordt hiervoor een periode van 60 dagen aangehouden (OIE Manual of Diagnostic Tests and Vaccines for Terrestrial Animals). Bij rund is deze periode langer dan bij het schaap.

Behandeling algemeen

Een echte behandeling voor blauwtong bestaat niet: tegen het veroorzakende virus is geen medicijn beschikbaar. Virusremmende middelen zijn voor herkauwers niet beschikbaar. Het is vaak wel mogelijk om de gevolgen van een besmetting te beïnvloeden. 
De behandeling moet daarom gericht zijn op pijnstilling en ontstekingsremming en het voorkomen van bijkomende bacteriële infecties. Extra verzorging is belangrijk en vergroot de kans op herstel. Zonlicht zou de ernst van de klinische symptomen kunnen verergeren. Geef daarom zieke dieren smakelijk voedsel en regelmatig schoon drinkwater, en bied de dieren een goede ligplaats, beschutting, schaduw en onderdak. Runderen opstallen, ook om het contact met knutten te vermijden en daarmee het risico op spreiding binnen het koppel en naar andere (buurt-)bedrijven 

Behandeladvies bij rund en schaap

• Bij ernstige acute ontstekingen en oedeem van neus en bek kan een behandeling met corticosteroïden (dexamethason) zinvol zijn. Echter slechts éénmalig toedienen en niet binnen 7 dagen herhalen! Bovendien niet toedienen aan drachtige dieren;
• NSAID’s (ontstekingsremmende middelen, bijvoorbeeld flunixinemeglumine) voor pijnstilling en afremming van ontstekingsreacties;
• Antibiotica om bijkomende bacteriële infecties te behandelen;
• Stress vermijden en aanwezige andere ziekten adequaat behandelen (denk bij schapen bijvoorbeeld aan adequate bestrijding van maagdarmwormen);
• Aangetast koppel opstallen om contact met knutten te verminderen. 
• Bij slecht drinken, uitdroging voorkomen: vocht toedienen eventueel via drenchen of infuus;
• Zieke dieren smakelijk makkelijk verteerbaar (geweekt) voedsel geven en regelmatig schoon drinkwater;

René van den Brom, Menno Holzhauer en Eveline Dijkstra (GD)

Vragen?

Neem contact op met de Veekijker