• Het virus
• Gastheren en de mate van voorkomen
• Overdracht en incubatietijd
• Kliniek
• Diagnose
• Maatregelen

---

Het virus

Reticuloendothesliosisvirus (REV) is een RNA-virus en behoort tot de familie van de retrovirussen (genus Gammaretrovirus). Het omvat meerdere subtypes die sterk variëren in ziekmakend vermogen, maar wel allemaal tot hetzelfde serotype behoren.

---

Gastheren en de mate van voorkomen

REV komt waarschijnlijk wereldwijd voor in wilde vogels. Als natuurlijke gastheren fungeren onder andere kippen, kalkoenen, eenden, ganzen, fazanten, pauwen en kwartels. Experimenteel kunnen ook andere vogelsoorten geïnfecteerd raken. De prevalentie van REV in wilde vogels is doorgaans onbekend, het voorkomen in pluimvee varieert sterk, de meeste klinische gevallen worden in Azië gerapporteerd.

---

Overdracht en incubatietijd

Het virus kan zowel horizontaal als verticaal worden overgedragen. Horizontale overdracht kan plaatsvinden via gecontamineerde materialen (denk aan mest, eieren, stof), iatrogeen (bijvoorbeeld via een naald), via stekende insecten en via direct contact. De eerder genoemde natuurlijke gastheren kunnen hierbij als reservoir fungeren.  REV kan worden uitgescheiden met de mest en lichaamssappen. Het virus overleeft bij omgevingstemperaturen niet lang buiten de gastheer. Horizontale verspreiding gaat minder vlot dan bij sommige andere virussen. Zelfs binnen een koppel kan het maanden duren voordat het virus zich van de ene kant van de stal naar de andere kant van de stal heeft verspreid, de snelheid hangt ook af van de mate van vrijheid waarmee de dieren zich door de stal kunnen bewegen. De mate van spreiding is mede afhankelijk van de stam en de gastheer.

Verticale spreiding van het virus naar nakomelingen is beschreven bij kippen, kalkoenen, eenden en kwartels indien de moederdieren een viremie doormaken. Ook hier geldt dat de mate van spreiding afhangt van de virusstam, de fase in de infectie en de gastheer. Een zeer lage tot hoge mate van verticale spreiding is beschreven in de literatuur. Het virus kan worden aangetoond in het albumen van geïnfecteerde hennen en in sperma van geïnfecteerde hanen.

Tijdens de replicatie bouwen retrovirussen hun eigen erfelijke materiaal in in het genoom van de gastheercel. Van REV is bekend dat het zijn genoom ook kan inbouwen in grote DNA-virussen zoals het kippenpokkenvirus en het Marekvirus. Van recente Nederlandse veldstammen van het kippenpokkenvirus is bekend dat zij (een deel) van het REV-genoom bevatten. In hoeverre de kliniek van pokken kan verergeren door de aanwezigheid van dit REV-genoom is niet bekend.

Potentieel kan het REV-virus zijn genoom ook inbouwen in levende vaccins van bijvoorbeeld Marek en kippenpokken. In de productiefase van deze vaccins wordt hier dan ook veelvuldig op gecontroleerd om dit te voorkomen. In het verleden zijn ook IBV- en NCD-vaccins gevonden die het REV-virus bevatten doordat er REV-besmette eieren werden gebruikt voor de vaccinproductie. Huidige vaccins worden op SPF-eieren geproduceerd door koppels die gecontroleerd worden op de afwezigheid van REV.

---

Kliniek

Verschillende REV-stammen kunnen diverse syndromen bij pluimvee veroorzaken zoals lymfoïde neoplasie en runting disease syndrome. De stam die acute ‘reticulum cell neoplasia’ veroorzaakt en waar het virus zijn naam aan dankt, wijkt volledig af van wat er gemiddeld in het veld wordt gezien; dit type tumor wordt daarom ook niet in uitbraken gezien.De mate van kliniek die kan worden waargenomen bij een REV-infectie is zeer afhankelijk van de REV-stam, de diersoort, de leeftijd en de route van besmetting. Over het algemeen wordt meer kliniek waargenomen bij verticaal geïnfecteerde koppels. Bij horizontale infecties wordt meer kliniek waargenomen bij jonge dieren dan bij oude dieren. Wanneer (oude) volwassen dieren horizontaal geïnfecteerd raken, verloopt dit vaak symptoomloos. Daarnaast kunnen infecties bij deze dieren van tijdelijke aard zijn, in verloop van tijd verdwijnt het virus weer.

Runting disease syndrome

Jonge kuikens kunnen achterblijven in groei, bleek zijn en de veren kunnen zich afwijkend ontwikkelen (Nakanuke feathers). Middels pathologisch onderzoek kan onder andere atrofie van de bursa en thymus worden waargenomen met necrose van de milt en lever, anemie en vergrote perifere zenuwen. Immuunsuppressie kan een gevolg zijn van deze infectie.

Lymfoïde neoplasie

Bepaalde REV-stammen kunnen zowel B- als T-cellymfomen veroorzaken bij pluimvee. Macroscopisch zijn deze tumoren niet te onderscheiden van lymfomen veroorzaakt door de ziekte van Marek of aviaire leukose. Het ontstaan van deze tumoren is een chronisch proces. Het kan tot wel 43 weken na infectie duren voordat geïnfecteerde kippen lymfomen ontwikkelen.

---

Diagnose

De diagnose kan worden gesteld middels een combinatie van RT-PCR (op milt of tumorweefsel) en histologie, en door het bepalen van antistoffen middels een ELISA. Bij de aanwezigheid van tumoren dient de rol van de ziekte van Marek en aviaire leukose te worden uitgesloten.

Een complicatie in de diagnostiek vormen infecties met bepaalde kippenpokkenvirussen. Bekend is dat (een deel van) het REV-genoom is opgenomen in bepaalde veldstammen hiervan. Een infectie met deze kippenpokkenveldstammen kunnen hierdoor leiden tot de ontwikkeling van antistoffen tegen REV en zelfs tot een positieve REV-PCR wanneer die wordt uitgevoerd op pokkenlaesies.

Daarnaast kunnen verticaal geïnfecteerde kuikens tolerant worden voor het virus en levenslang virus blijven uitscheiden zonder dat ze seroconverteren.

---

Maatregelen

Er zijn wereldwijd geen commerciële vaccins beschikbaar tegen REV.