10-6-2024:
Op 5 september 2023 werd blauwtong serotype 3 (BTV-3) voor het eerst vastgesteld in Nederland. Sinds de eerste melding is het aantal besmettingen in hoog tempo opgelopen en zijn verschijnselen gemeld bij duizenden rundveebedrijven. Bij runderen werden vooral een daling in melkproductie, veel kreupelheid en een verhoogde sterfte bij volwassen vee waargenomen. De impact in de totale rundveesector was groot. Voor een goede inschatting van het risico op nieuwe infecties in 2024 is door Royal GD (in opdracht van LNV en de sectoren) een prevalentieonderzoek uitgevoerd onder alle melkveehouderijen in Nederland. Middels dit project is een inschatting gemaakt van het percentage rundveebedrijven dat na 2023 antistoffen heeft tegen blauwtong in de tankmelk en daarmee waarschijnlijk beschermd zal zijn tegen nieuwe BTV-3-infecties in 2024.
Op het moment van schrijven zijn in 2024 in Nederland bij herkauwers nog geen nieuwe gevallen vastgesteld met BTV-3. Momenteel zijn er drie vaccins op de markt en beschikbaar voor dierenartsen om runderen mee te vaccineren en te beschermen tegen een nieuwe blauwtonginfectie met serotype 3. Er wordt, net zoals bij eerdere blauwtonguitbraken, van uitgegaan dat runderen na het doormaken van een infectie levenslang beschermd zijn tegen hetzelfde serotype.
Grote impact
De impact van de BTV-3-uitbraak onder rundvee in 2023 was substantieel. De klinische verschijnselen die bij met BTV-3 besmette runderen werden gezien waren onder andere hoge koorts, laesies in de bek en neus alsook heftige neusuitvloeiing, conjunctivitis en speekselen. Ernstige kreupelheid en stijfheid waren zeer prominent en langdurig aanwezig, met dikke rode gezwollen kroonranden en gezwollen poten. Naast significante melkproductiedervingen van gemiddeld 1,15 kilogram per koe per dag over een periode van ongeveer 10 tot 12 weken, trad er ook verhoogde sterfte onder rundvee op. Op melkleverende bedrijven is in 2023 een verhoogde sterfte waargenomen (in vergelijking met de BTV-3 vrije periode en in BTV-3 vrije gebieden) van:
- 1,17 (95% BI: 1,12-1,23) keer hoger voor niet-geoormerkte kalveren;
- 1,78 (95% BI: 1,69-2,09) keer hoger voor runderen (>1 jaar);
- 1,93 (95% BI: 1,79-2,09) keer hoger voor runderen in de opstart van de lactatie.
Op vleesveebedrijven was de sterfte nog hoger, namelijk 2,86 (95% BI: 1,27-6,47) keer hoger.
Resultaten prevalentiestudies
De resultaten van de prevalentiestudie laten zien dat bedrijven in het midden van Nederland het hardst geraakt zijn (zoals verwacht werd) en dat daar de meeste dieren besmet zijn geraakt. Maar zelfs in deze gebieden komt de geschatte dierprevalentie op gebiedsniveau niet boven de 54 procent uit.
Figuur 1: geschatte dierprevalentie op melkveebedrijven in Nederland na de BTV3-uitbraak van 2023
Veehouders in het zuiden en oosten van het land zijn zich mogelijk minder bewust van de heftige gevolgen die een BTV-3-uitbraak met zich mee kan brengen. Hierdoor overwegen deze bedrijven misschien niet te vaccineren terwijl het juist van belang is dat ook deze bedrijven vaccineren. Alle bedrijven die aangaven een uitslag te willen ontvangen hebben deze inmiddels ontvangen. De 1-1 dierenarts van het bedrijf kan deze uitslag gebruiken als onderbouwing van een vaccinatieadvies. Het is belangrijk om er hierbij rekening mee te houden dat op basis van de uitslag in de tankmelk geen uitspraken gedaan kunnen worden over het jongvee. Jongvee kan, ook op een bedrijf waar wel veel melkkoeien besmet zijn geraakt, toch nog onbeschermd zijn door bepaalde managementfactoren zoals wel of geen weidegang en/of bepaalde huisvestingsfactoren (ventilatie). Is er behoefte om op basis van de uitslag verder onderzoek te doen, dan kan dat door middel van onderzoek in individuele melk- of serummonsters.
Vaccinatie
Uit eerdere uitbraken is gebleken dat vaccinatie tegen blauwtong zeer effectief is om een nieuwe uitbraak een halt toe te roepen en de ziektelast en impact voor dieren en veehouders te verlagen. In 2008, het derde jaar van de BTV-8-uitbraak, waren nog nauwelijks uitbraken na grootschalige vaccinatie van herkauwers in Nederland. Op dit moment lijkt er voldoende vaccin beschikbaar om runderen te kunnen vaccineren voordat een mogelijke piek van uitbraken in augustus/september 2024 aanbreekt. Op deze manier kunnen we de dieren beschermen en de impact voor de rundveehouderij in Nederland zo beperkt mogelijk houden. Voor exportdieren kan gebruik gemaakt worden van de vaccinatiemodule in VeeOnline.
Meer informatie