PRRS - informatie voor dierenartsen

PRRS (Porcine Reproductive and Respiratory Disease) wordt algemeen beschouwd als een wereldwijd voorkomende, economisch belangrijke ziekte. PRRS wordt veroorzaakt door een klein, gemakkelijk muterend RNA-virus dat behoort tot de familie van de Arteriviridae. De veranderingen in het RNA van het virus bedragen 0,75- 1 % per jaar. Het PRRS-virus (PRRSv) wordt in twee hoofdtypen onderscheiden, namelijk in het Europese type (type 1) en het Amerikaanse type (type 2). De type 2 stammen zijn duidelijk minder pneumotroop dan de type 2-stammen. Hoofdtypen worden weer onderverdeeld in diverse subtypen. Het Europese type kent vier subtypen: één in West-Europa, drie in Oost-Europa. Een bekende stam uit subtype 3 van het type 1 is het Lena virus, dat veel pathogener is dan de andere PRRSv type 1 stammen, zowel in termen van klinische verschijnselen als intermen van de mate van virusproductie en -verspreiding. Binnen subtypen kan variatie optreden, de voorkomende virussen worden dan quasispecies genoemd. In één individueel varken kunnen meerdere quasispecies tegelijkertijd circuleren. Bij sectie van verworpen en doodgeboren in 2013 (GD) bleek 11% besmet te zijn met PRRSv, waarvan 20% met Amerikaans virus en 80% met Europees virus.

Per gebied, per bedrijf en soms zelfs per varken, kunnen meer typen voorkomen. Er worden twee ziektebeelden onderscheiden, te weten: vruchtbaarheidsstoornissen bij zeugen en respiratoire aandoeningen bij jonge varkens. PRRSV veroorzaakt samen met Mycoplasma hyopneumoniae en andere pathogenen het zogenaamde porcine respiratory disease complex (PRDC).

Direct naar:

• Klinische verschijnselen
  
• Preventie
  
• Aanpak
  

• De lengte van de viraemie hangt af van diverse factoren, zoals leeftijd, virusstam en voorgaande vaccinatie. Meestal is de duur van de viraemie bij jongere dieren langer dan bij oudere dieren. Gespeende biggen vertonen een viraemie tot 4 weken, zeugen tot maximaal 2 weken.
• De halfwaardetijd van het virus buiten het varken is:
  

  bij 37 °C	pH 6:	6,5 uur
  	pH 5:	0,65 uur
  	pH 8,5:	1,28 uur
  bij 4 °C	pH 7,7:	140 uur

• In ingevroren toestand overleeft het virus maandenlang.
• In vast materiaal is het virus bij 25 tot 27°C binnen 24 uur verdwenen.
• In kraanwater is het virus binnen elf dagen verdwenen.
• Een intra-uterine besmetting is mogelijk
• Besmette beren kunnen gedurende meer dan honderd dagen het virus intermitterend uitscheiden.

Pathogenese

• Klinische incubatietijd: enkele dagen.
• Na infectie kan al na 24-48 uur viraemie optreden.
• Longmacrofagen zijn de belangrijkste targetcellen.
• Leeftijdsgevoeligheid: alle leeftijden zijn gevoelig, jonge dieren zijn het meest gevoelig.
• Na besmetting kunnen varkens maandenlang (> vijf maanden) virusdrager zijn.
• Na introductie kan het virus gedurende meerdere jaren op het bedrijf circuleren. Viruscirculatie treedt hierbij vooral op bij de gespeende biggen.
• In een varken kunnen gelijktijdig meerdere PRRS-virus(sub)typen aanwezig zijn.
• Uit onderzoek is bekend dat infecties van het PRRS-virus met Influenza-virus, of Streptococcus suis of App elkaar versterken, de gevolgend van infectie zullen dan erger zijn. 

Klinische verschijnselen

• Klinische verschijnselen als gevolg van een primaire PRRS ‘uitbraak’ zijn meestal één tot drie maanden aanwezig.
• Fok-/vermeerderingsbedrijven:
  Acuut: duidelijk beeld;
• zeugen: vroeggeboorte (104e -110e dag);
  temperatuur tot 40,5°C;
  trage, zieke zeugen;
  cyanose;
  anorexie;
• tijdens geboorte: doodgeboren biggen;
  mummies;
  zwakke biggen;
  (‘racehelmkopjes’ bij onvoldoende ontwikkelde, niet rijpe vruchten);
  splay-leg; trilbiggen;
  bloedingen in de navelstreng;
• hoestgolven bij zuigende en gespeende biggen;
• allerlei secundaire infecties;
• weinig reactie op antibiotica

In de praktijk komt meestal een sluimerend beeld voor, waarbij enkele zeugen en tomen bovengenoemde beelden vertonen, ook wel het ‘chronisch’ beeld genoemd.

• Vleesvarkensbedrijven (inclusief gespeende biggen), vaak verlopen besmettingen symptoomloos:
• longaandoeningen; hoesten;
• in combinatie met andere pathogenen ontstaan ernstiger ziektebeelden (onder andere PMWS; PDNS; PRDC);verminderde reactie op antibiotica; verhoogd medicijngebruik.

Preventie

De aanpak van PRRS zal vooral moeten bestaan uit management- en hygiene-maatregelen binnen het bedrijf.
Daarnaast moet voorkomen worden dat het virus wordt ingesleept van buitenaf. Dit is vooral belangrijk omdat van vaccinatie niet verwacht kan worden dat varkens beschermd zijn tegen herinfectie, of dat de viruscirculatie op het bedrijf tot stilstand komt.  Het stoppen van viruscirculatie moet bereikt worden door de onderstaande maatregelen.

• Management:
  vooral de scheiding tussen leeftijdsgroepen is belangrijk, dit begint al met het apart houden van tomen biggen en het overleggen van biggen te beperken. Daanaast is de klimaat-beheersing, niet te hoge bezetting, en het strikt toepassen van all in-all out erg belangrijk.
• Hygiene:
• Kraamstal: per toom schone en gedesinfecteerde handen en materialen gebruiken voor de behandelingen van de biggen.
• Personen dienen bedrijfskleding te gebruiken.
• Vrachtwagens dienen schoon en droog te zijn bij aankomst op het bedrijf.
• Aangevoerde gelten altijd opvangen in een quarantaine stal (minimum verblijfsduur: 6 tot 12 weken).
• Vaccinatie, te verdelen in levende vaccins en geïnactiveerde vaccins.
• Vaccinatie tegen andere longpathogenen: Mycoplasma hyopneumoniae, eventueel Influenza.

Algemene opmerkingen betreffende PRRS-vaccins

• Vaccins bieden bescherming tegen respiratoire en vruchtbaarheidsproblemen.
• Levende vaccins zijn effectiever dan geïnactiveerde vaccins wat betreft het verminderen van de virusload in het serum, en het beperken van klinische verschijnselen.
• Huidige beschikbare levende vaccins bieden een bepaalde mate van kruisimmuniteit.
• Huidige levende vaccins spreiden in meer of mindere mate.
• Vaccinvirus kan de placenta passeren.
• Vaccinatie dient minimaal 30 dagen voor de verwachte besmetting plaats te vinden (biggen bij voorkeur al in de kraamstal).
• Geen van de huidige vaccins is 100 procent effectief, ook niet als met de vaccin-stam gelijk is aan de challenge (veld-) stam. Vaccinatie voorkomt niet dat biggen intra-uteriene besmet worden met veldvirus, zij het dan in een lager percentage. 
• Na herhaalde vaccinaties met levende vaccins kunnen zeugen serologisch negatief blijven.

Aanpak van PRRS

Er zijn geen medicijnen bekend die werkzaam zijn tegen PRRS. Antibiotica kunnen wel worden ingezet tegen secundaire infecties. Er zijn PRRS-vaccins op de markt. De huidige vaccins kunnen niet voorkomen dat varkens opnieuw besmet worden met het PRRS-virus. Vaccins kunnen ook niet voorkomen dat biggen in de baarmoeder besmet worden, of dat de virusuitscheiding door besmette dieren volledig wordt geblokkeerd. Wel zal het circuleren van PRRS-virus op het bedrijf verminderen. Om het effect van de toepassing van vaccins te versterken moet echter ook altijd een consequent en strak bedrijfsmanagement gehanteerd worden (zie 'risicofactoren' en de onderstaande checklist). De combinatie van vaccinatie en bedrijfsmanagement heeft in meerdere gevallen tot succes geleid, namelijk het produceren van virus-vrije biggen.
In de VS is ervaring opgedaan met het "herd closure" systeem, waarbij het bedrijf gedurende minstens 8 maanden geen gelten aanvoert, vaccinatie van alle zeugen toepast, en alle gespeende biggen op 3 weken leefdtijd worden afgevoerd van het bedrijf. Op die manier blijkt het mogelijk de viruscirculatie op het bedrijf tot staan te brengen, een virus-vrije uitstroom van biggen te realiseren, en uiteindelijk ook de zeugenstapel vrij van virus te krijgen.   

Checklist voor effectieve PRRS-preventie