Het algemene principe in Nederland is dat het waterbeheer is overgedragen aan de Provinciale Overheid. Dit omvat zowel het kwalitatieve beheer als het kwantitatieve beheer. De Rijksoverheid heeft uitsluitend een taak bij het opstellen van de normen en criteria. Het kwantitatieve beheer wordt door de Provincie zelf gedaan, het kwalitatieve beheer is afhankelijk van de bestemming of gebruik.
Kwantitatief beheer
Voordat een veehouder water oppompt, moet hij zich eerst ervan overtuigen of in de betreffende provincie geen meldingsplicht en/of vergunningsplicht heerst. Gebruikelijk is dat kleinere waterwinningen (minder dan 10 m3 per uur) zijn vrijgesteld. Dit kan echter in de toekomst veranderen. Bovendien gelden in waterwingebieden andere regels!
Kwalitatief beheer
Drinkwaterbereiding
In drinkwaterwinningsgebieden gelden strengere regels dan daarbuiten. Niet alleen de vervuiling vanuit de oppervlakte wordt daarin opgenomen, ook de hoeveelheid die mag worden opgepompt is aan banden gelegd.
Kwaliteit oppervlaktewater
De overheid heeft in Nederland gesteld dat de kwaliteit van het oppervlaktewater afhankelijk is van het gebruiksdoel. Zo moet oppervlaktewater in natuurbeschermingsgebieden van de beste kwaliteit zijn. Water in recreatiegebieden heeft prioriteit 2 op de kwaliteitsagenda en water in de overige gebieden (industrie, landbouw, bebouwde oppervlakten) heeft de laagste prioriteit. Dit heeft tot gevolg dat de kwaliteit in de eerste twee gebieden goed in de gaten wordt gehouden, terwijl de kwaliteit in het derde gebied als sluitpost wordt gebruikt. Een overschrijding van de normen in gebied 1 en 2 leidt gewoonlijk tot acties, terwijl een overschrijding in categorie 3 niet tot actie leidt.
Een praktische consequentie is bijvoorbeeld dat allerlei lozingen wel zijn toegestaan in categorie 3, maar niet in categorie 1 en 2 (bijvoorbeeld riooloverstorten). De regionale beheerder (Waterschappen, Uitwaterende Sluizen, Hoogheemraadschappen, Zuiveringsschappen) meet de kwaliteit van het water en is aanspreekbaar indien de kwaliteit niet wordt gehandhaafd.
Drinkwater voor mensen
De meeste kwaliteitscriteria die worden gehanteerd bij de beoordeling van het water als drinkwater voor mensen, zijn afkomstig vanuit Europese regelgeving. De Nederlandse Overheid heeft een erkenningsregeling ingevoerd voor drinkwaterbereidingsmaatschappijen en laboratoria. In de praktijk betekent dit dat alleen laboratoria die meer dan één jaar werken voor de Watermaatschappijen, een erkenning krijgen als laboratorium voor het meten van water bestemd voor mensen.
Ook voor materialen die mogen worden gebruikt bij waterinstallaties zijn (KIWA) erkenningen nodig. Dit geldt ook voor installatievoorschriften. De regionale watermaatschappijen (bijvoorbeeld Vitens) hebben folders waarin voor veehouders staat uitgelegd hoe aansluitingen tussen het bedrijf en het waterleidingnet moeten worden gemaakt.
Drinkwater voor dieren
Er zijn in Nederland (en Europa) geen wettelijke criteria voor het bepalen van de kwaliteit van drinkwater voor dieren. Alleen aan dierlijke producten bestemd voor humane consumptie worden eisen gesteld. Men kan wel redeneren dat dan ook het water aan bepaalde minimumeisen moet voldoen, maar dat is een indirecte weg. De normen zoals die door GD worden gehanteerd zijn erop gebaseerd dat het water:
- niet schadelijk is voor de betreffende diersoort;
- smakelijk is;
- beschikbaar is op de plaats waar de dieren het drinken;
- de voedselveiligheid niet in gevaar mag brengen.
Alhoewel 'veedrenkwater' geen officiële term is in de wet, heeft de Regering in een brief naar de Tweede Kamer op 24 augustus 1998 wel aangegeven dat het oppervlaktewater zodanig moet zijn dat veedrenking mogelijk is. Daarom wordt kritisch gekeken naar de referentiewaarden en wordt een nieuw stelsel van referentiewaarden (toetsingskader) ontwikkeld voor oppervlaktewater.