Via het Veekijkernieuws houden wij u elk kwartaal op de hoogte van nieuws uit de monitoring van diergezondheid bij rundvee. In deze editie:

• MastitisMonitor: een schatting van klinische mastitis in de melkveesector
• Het gebruik van niet-reguliere voedermiddelen op melkveebedrijven
• Humane besmettingen met Campylobacter spp.
• Meer metastatische longproblemen bij melkvee ouder dan 1 jaar
• Longworminfectie bij een kalf in de winter
• Meer lebmaagaandoeningen bij fokkalveren
• Diergezondheid rundvee in Nederland in het eerste kwartaal van 2021

Bekijk pdf

MastitisMonitor: een schatting van klinische mastitis in de melkveesector

Met de MastitisMonitor wordt op basis van routinematig verzamelde gegevens een indicatie van de hoeveelheid klinische mastitis per honderd koeien per jaar op melkveebedrijven verkregen. Recent is een inschatting gemaakt van de hoeveelheid klinische mastitis in de periode van 2016 tot en met 2020.

De MastitisMonitor schat tot 2019 een licht dalende trend in klinische mastitis incidentie (KMI). Vanaf 2019 neemt de geschatte KMI langzaam toe. Zo was de KMI bijvoorbeeld 28,6 gevallen per honderd koeien in 2020 ten opzichte van 26,9 gevallen per honderd koeien in 2019. Over de hele periode van 2016 tot en met 2020 werd het rollende KMI-jaargemiddelde geschat op gemiddeld 27,0 gevallen van klinische mastitis per honderd koeien per jaar. Het model schat de KMI het hoogst in het derde kwartaal van elk jaar.

De veranderende trend in KMI in de afgelopen periode hangt samen met een ongunstige ontwikkeling van een aantal parameters, zoals een licht stijgende trend in tankmelkcelgetal, een hoger percentage dieren met een hoog of nieuw hoog celgetal (subklinische mastitis) en een toename in het antibioticagebruik. Op basis van de Diergezondheidsmonitor Rundvee is gebleken dat de levensduur toeneemt en het percentage oudere koeien stijgt. Deze toename blijkt geassocieerd met hogere individuele celgetallen, een hoger antibioticagebruik en een hoger tankmelkcelgetal. Om de levensduur verder te laten toenemen is een optimale uiergezondheid van belang, aangezien uiergezondheidsproblemen één van de hoofdredenen zijn van gedwongen afvoer. De begeleiding van de uiergezondheid op melkveebedrijven blijft actueel vanuit dierwelzijnsoogpunt en om de gedwongen afvoer te beperken en daarmee het financiële rendement van melkveebedrijven op peil te houden.

De MastitisMonitor is in 2014 ontwikkeld. Kenmerken die in deze modelmatige tool meegewogen worden zijn onder andere celgetal op dier- en tankmelkniveau, het antibioticagebruik in volwassen koeien, managementkenmerken zoals aanvoerbeleid en bedrijfsgrootte en het seizoen.

Het gebruik van niet-reguliere voedermiddelen op melkveebedrijven

De Veekijker werd recent gebeld over ernstige gezondheidsproblemen die waren ontstaan na het voeren van bakbananen geweekt in sodagrain aan melkkoeien. 80 procent van de koppel kreeg hierdoor ernstige pensverzuring, koliek, oplopen door gasvorming en de productie was bijna gedaald tot nul. De Veekijker krijgt vaker vragen over gezondheidsproblemen bij runderen na het voeren van niet gangbare voedermiddelen. Met de inzet op circulaire landbouw is het goed mogelijk dat vaker niet-reguliere voedermiddelen zullen worden aangewend. Het is van belang niet gangbare voedermiddelen pas na overleg met voeradviseur en dierenarts in te zetten, voldoende informatie in te winnen over de oorsprong en de diergezondheid op het betreffende bedrijf te monitoren.

Humane besmettingen met Campylobacter spp.

Afgelopen kwartaal werd vanuit het buitenland (Noorwegen en Verenigde Staten) door Promed melding gedaan van humane besmettingen met Campylobacter spp. na het drinken van rauwe melk. In de Noorse casus ging het om een groep kinderen die ziek werd na het bezoeken van een melkveebedrijf waarbij ongepasteuriseerde melk tijdens de lunch werd aangeboden. Van twintig kinderen, tussen de 3 en 5 jaar oud, werden zestien ziek. De meeste kinderen waren ziek door een infectie met Campylobacter spp., een paar kinderen waren ook geïnfecteerd met Cryptosporidium spp. na contact met de dieren. In Noorwegen geldt, net als in Nederland, het advies om geen rauwe melk te consumeren voor jongere, oudere, zwangere en immuno-deficiënte mensen. Ook in Nederland wordt campylobacter waargenomen op melkveebedrijven en is het een meldingsplichtige ziekte.

Meer metastatische longproblemen bij melkvee ouder dan 1 jaar

In de Data-analyse pathologie van het derde en vierde kwartaal 2020 steeg het totaal aantal inzendingen van melkvee ouder dan 1 jaar met infectieuze longproblemen het percentage inzendingen met metastatische longontsteking (figuur 1). Metastatische luchtwegproblemen zijn vaak een secundair probleem en ontstaan doordat bacteriële embolieën, afkomstig vanuit een ontstekingsproces, in de bloedbaan komen en via de kleinste vertakkingen van de Arteria Pulmonalis uitgezaaid worden in de longen. Metastatische pneumonie is een bekende complicatie van bijvoorbeeld udder cleft dermatitis en ernstige peri-arthritis.

Figuur 1 Percentage inzendingen met metastatische longontsteking bij melkvee ouder dan 1 jaar per kwartaal in de periode 1 januari 2016 tot en met 31 december 2020 (Bron: Data-analyse GD-pathologie)

Longworminfectie bij een kalf in de winter

Begin februari werd bij GD een stierkalf van 7 maanden oud aangeboden voor pathologisch onderzoek. Op basis van de slechte lichaamsconditie van het dier en de bijgevoegde anamnese, waarin werd vermeld dat het dier eind augustus 2020 met longwormklachten was opgestald, werd besloten onderzoek van de darminhoud op longwormlarven in te zetten. Dit is geen gangbaar onderzoek op dat moment van het jaar, maar de darminhoud bleek positief. Het aantonen van longwormlarven in het darmkanaal betekent dat tevens volwassen longwormen in de longen aanwezig moeten zijn geweest. Dit is uitzonderlijk in februari, omdat het rund zich normaliter twee tot drie maanden na een besmetting ontdoet van de volwassen longwormen.

Toen het kalf op bijna 3 maanden leeftijd met longwormklachten werd opgestald, is een homeopathisch middel tegen longworm toegediend. Na een gesprek met de veehouder bleek dat op het bedrijf meerdere dieren in zeer slechte lichamelijke conditie waren. Het kalf op sectie was vermoedelijk door zijn slechte lichaamsconditie zodanig immuungecompromitteerd dat nauwelijks energie beschikbaar was om afweer tegen de longworm te ontwikkelen. Waarschijnlijk konden om die reden de hele winter volwassen wormen aanwezig blijven. De algemene conditie van het jongvee en de voedingstoestand leek het primaire probleem te zijn en samen met de Veekijkerdierenarts is gekeken naar het verbeteren daarvan.

Meer lebmaagaandoeningen bij fokkalveren

In het derde en vierde kwartaal van 2020 nam het percentage inzendingen met lebmaagaandoeningen, waaronder gastro-enterititis, abomasitis en lebmaagtympanie veroorzaakt door sarcina-bacteriën (maar exclusief lebmaag ulcera) toe tot respectievelijk 10,7 en 16,8 procent (respectievelijk acht en zeventien inzendingen) van de ingezonden kalveren van melkveebedrijven. Deze percentages waren in dezelfde kwartalen van 2019 nog 5,8 en 3,4 procent (respectievelijk vijf en drie inzendingen). De trend in de afgelopen vijf jaar is stijgend (figuur 2). De exacte oorzaak van de stijging is bij GD niet bekend, maar een belangrijke veroorzaker van de gevonden problemen zijn onvolkomenheden in het voermanagement van kalveren. GD initieert vervolgonderzoek om meer inzicht te krijgen in de oorzaken van lebmaagaandoeningen en de waargenomen toename.

Figuur 2 Percentage inzendingen met lebmaagaandoeningen, waaronder gastro-enterititis, abomasitis en lebmaagtympanie veroorzaakt door sarcina-bacteriën (maar exclusief lebmaag ulcera), bij kalveren jonger dan 1 jaar van melkveebedrijven per kwartaal in de periode 1 januari 2016 tot en met 31 december 2020 (Bron: Data-analyse op basis van GD pathologiegegevens).

Diergezondheid rundvee in Nederland in het eerste kwartaal 2021

De diergezondheidsbarometer geeft in één oogopslag de stand van zaken weer rondom de situatie in Nederland. Het geeft een beknopt overzicht van de waarnemingen uit de Diergezondheidsmonitoring Rundvee in het eerste kwartaal van 2021. Bekijk hier de tabel